Politiko

NOV-ZELANDO

Plia trijara periodo

Mandaton estri la nov-zelandan registaron dum plia trijara periodo ricevis la ĉefministro Helen Clark [klak]. Clark fruigis la elektojn kaj tiel plene venkis la Aliancan Partion, kiu retenis eĉ ne unu solan parlamentanon.

Malgraŭ tio, ke kelkaj komentistoj asertas, ke Nov-Zelando dekstren moviĝis, la statistikoj malon montras: la dekstra partio Asocio de Konsumantoj kaj Impostpagantoj (AKI) restis sama (9 mandatoj), la dekstreta Nacia Partio reduktiĝis de 35 al 27, dum la maldekstreta Laborista Partio (LP) gajnis pliajn mandatojn (de 49 al 52).

La elektokampanjo tede komenciĝis, sed viviĝis pro disputo rilate supozatan importadon de genetike modifitaj maizsemoj. La registaro malpermesas genetike modifitajn semojn almenaŭ ĝis oktobro 2003: verduloj diras, ke pli ol duono de la civitanoj deziras, ke genetike modifitaj manĝaĵoj daŭre estu malpermesataj. Tamen en la elektoj la Verdula Partio gajnis nur du pliajn mandatojn.

Surprizis

La partio Nov-Zelando Unue, la minora partio en koalicio kun la Nacia Partio inter 1996 kaj 1999, regajnis du trionojn de la mandatoj perditaj post la disfalo de la koalicio. Plej surprizis la Unuigita Futura Partio (UFP), kiu dum la lastaj du parlamentoj havis nur unu parlamentanon sed nun havas ok: ŝajne plaĉis ĝia modera programo.

Ĉi tiu elekto estis la tria laŭ tiel nomata miks-membra proporcia sistemo (kiu similas al la germana sistemo). Elektanto rajtas voĉdoni kaj por loka kandidato kaj por preferata nacia partio. Do al 69 lokaj gajnintoj aldoniĝas 51 listaj parlamentanoj: tiel laŭ partiaj voĉoj estas ĝustigataj la parlamentaj proporcioj.

Pro tio, ke la registaro ne posedas parlamentan plimulton, necesas koalicio inter la Laborista Partio, la Progresema Koalicio kaj la Unuigita Futura Partio. Laŭ interkonsento la programo baziĝos sur la manifestoj de la koaliciaj partioj sed prioritate konsideros proponojn de UFP.

Aŭtovojoj

Rekompence la registaro starigos komisionon pri la familio laŭ propono de UFP kaj LP; ĝi plibonigos la leĝojn pri viktimoj de krimoj kaj preparos leĝojn pri transporto, principe aŭtovojoj. La registaro kunlaboros ankaŭ sed pli malstrikte kun la Verdula Partio.

Okazis disputo inter la Nacia Partio kaj la aliaj partioj pri la oficiala opozicio. Estroj de la Verduloj, AKI kaj NZ Unue argumentis, ke la ĉefo de la Nacia Partio malhavu la specialan salajron apartenantan al la estro de la opozicio. La Nacia Partio havas nur 27 parlamentanojn kaj krome, pro la elektosistemo kaj la fakto, ke estas pluraj opoziciaj partioj, la titolo „estro de la opozicio” anakronismas.

Opozicianoj postulis ankaŭ, ke ili havu proporcian nombron de sidlokoj en la plej antaŭa vico en la parlamentejo, tradicie rezervitaj por membroj de la ĉefa opozicia partio. La disputo minacis farsigi la oficialan malfermon de la parlamento, ĝis oni kompromisis, ke ĉiuj parlamentanoj dum la malfermo laŭalfabete sidu.

Dum la malfermo la registaro anoncis per tiel nomata parolado el la trono sian programon. Substrekata en la parolado estis la graveco por Nov-Zelando de enmigrintoj, kiuj valoras ne nur pro siaj metioj sed ankaŭ pro siaj diverseco kaj dinamismo. Krome la registaro promesis antaŭenigi la ekonomion, ĉefe per eksportoj, kaj lukti por justa, tutmonda komerco.