Moderna Vivo

PSIKOLOGIO

Novaj ideoj „jungitaj” al malnovaj teorioj

Tre longe du problemoj ekzistas en psikologio apartaj unu de la alia: personaj tipoj (denaskaj diferencoj de psikologiaj ecoj) kaj interpersonaj rilatoj. Provas ilin kombini la kreinto de t.n. socioniko, la litova sociologino Aušra Augusta.

Ŝia teorio baziĝas sur la persona tipologio de la svisa psikiatro Carl Gustav Jung, kiu asociiĝas i.a. kun la du terminoj ekstravertito kaj introvertito. Kvankam Jung sciis preskaŭ nenion pri la strukturo de la cerbo, li intuicie divenis, ke homaj ecoj ne povas esti egale fortaj. Ili kvazaŭ luktas pro la samaj rimedoj de la nerva sistemo. Ekzemple, homo kun forta imagopovo kaj abstrakta penso (intuiciulo) kutime neatentas detalojn. Kontraŭe tiu, kiu bone mastras la spacon ĉirkaŭ si, memoras detalojn kaj ĉiam rimarkas eĉ etajn ŝanĝojn (sensulo) kutime malfacile mastras tre abstraktajn ideojn, preferante esti pli praktikulo ol teoriulo.

Jung priskribis ankaŭ tri aliajn kontraŭajn ecojn: penso (en socioniko: logiko); sento (en socioniko: etiko, por ke oni ne konfuzu kun senso); kaj ekstraverteco/introverteco, percepto (malracieco)/juĝo (racieco). Tamen tre longe psikologoj provas konjekti, kiel eblos rilatigi la tipojn. Ekzemple, ĉu bonas aŭ malbonas, se unu partnero estas sensulo, kaj la alia intuiciulo?

Intuiciuloj kaj sensuloj

Unuflanke, tio povas signifi reciprokan helpon: unu (kutime intuiciulo) respondecas pri riskaj, ne „tuj profitaj” entreprenoj, la alia (kutime sensulo) helpas lukti kontraŭ monotonaj, „enuaj” problemoj, kies solvo postulas ne fantazion, sed atenton, diligentecon aŭ eĉ pugnojn. Aliflanke, kiu ne konas la situacion, kiam unu (kutime sensulo) akuzas la alian pri nepraktikemo kaj la alia (kutime intuiciulo) la unuan pri neantaŭvidemo, malvastaj scioj? Tial multaj psikologoj, eĉ sciantaj pri psikologiaj tipoj, preferis aserti, ke du homoj povas kunekzisti, se ili toleras unu la alian.

Aušra Augusta decidis elprovi, kial la supre nomataj tipoj kunekzistas en familioj. Ŝi rimarkis, ke ial difinitaj „malmultaj” diferencoj inter la tipoj kaŭzis tre diversajn rezultojn. Ekzemple, intuiciema-logikiva ekstravertito kaj sensema-etikiva introvertito formas kutime tre bonan duon, sed se la dua partnero estas etikema-sensiva introvertito, la duo estas tre nekomforta kaj tiaj familioj kutimas disfali. Eble la problemon kaŭzis tio, ke en la unua duo ambaŭ estas malraciuloj; en la alia unu de la partneroj estas raciulo.

Sukero kaj sakarino

Tamen la kaŭzo estis alia. Simile al sukero kaj sakarino, ambaŭ dolĉaj, sed de malsimilaj kemiaj kunmetaĵoj, la psikaj ecoj, kiel intuicio, senso ktp, ankaŭ povas havi malsimilan originon. Augusta denove remalkovris la psikajn funkciojn, malkoncize priskribitajn de Jung, kiuj helpis ŝin konstrui sistemon de intertipaj rilatoj. Laŭ ŝia hipotezo, rilatoj povas esti ne nur simetriaj, sed ankaŭ malsimetriaj. Krome, sukceso de ĉiu speco de rilato dependas de multaj faktoroj, ekz. de distanco: kelkaj rilatoj bonas, kiam la partneroj observas psikologian distancon, aliaj dum proksima komunikado, ekz. en familioj.

Komence sovetiaj psikologoj malakceptis la hipotezon de Augusta. Oficiala marksista psikologio deklaris, ke personeco estas determinata de la socio. Tamen Augusta elpensis, kiel preteriri la oficialan vidpunkton: ŝi inventis ludan version de socioniko, laŭ kiu ĉiu persona tipo havas sian pseŭdonimon: Balzac, Robespierre, Hamleto, ktp. Tio helpis publikigi artikolojn pri socioniko en popularaj magazinoj.

En la 1990aj jaroj iom post iom oni komencis akcepti socionikon. Ĝis nun estas publikigitaj ĉirkaŭ 50 libroj kaj centoj da artikoloj; krome ekzistas socionikaj revuoj kaj retpaĝaroj (ekz. la multlingva www.socioniko.narod.ru). Rezultis diversaj eltrovoj: ekz. Jekaterina Filatova, psikologino el Sankt-Peterburgo, dum pli ol dek jaroj fotografis homojn, kies socionikajn tipojn ŝi diagnozis. Iom post iom ŝi rimarkis, ke por ĉiuj 16 tipoj ekzistas similuloj: homoj aspekte similas unu al la alia, eĉ ne estante parencoj. Evidente, socionika tipo estas de genetika origino kaj speguliĝas en la homa aspekto.