Leteroj

Vaskoj kaj ETA

Jen kelkaj detaloj, kiujn Alos i Font forgesis en sia artikolo en MONATO 2003/4 p. 10:

ETA (Euskadi ta Askatasuna, Eŭskio kaj Libereco) komencis sian armitan karieron en 1960, mortigante unujaran infanon per bombo. De tiam ĝi mortigis 815 homojn (inter ili pli ol 20 infanojn). Lastatempe ETA elektas siajn viktimojn inter la politikaj partioj ne-naciistaj. La monfontoj plej uzataj por sin financi estas la kidnapo, la eldevigo kontraŭ vaskaj entreprenistoj (t.n. imposto por la revolucio) , kaj kelkaj laŭleĝaj firmaoj (kiel ŝajne, ĵurnaloj), kaj en Hispanio kaj en sud-amerikaj landoj. Demando: Se vaska popolo vere apogas ETAn, laŭ radikale sendependentisma mesaĝo, kial ETA bezonas tiajn perfortajn agmanierojn?

Rilate al la kulpigo pri partia agado al iu juĝisto, direndas ke Hispanio estas moderna demokratia ŝtato funkcianta surbaze de la disiĝo de la potencoj: la leĝodona, la ekzekutiva kaj la juĝa. La demokratia sistemo juĝu, ĉu tiu juĝisto agas sendepende.

La partio reganta en Vaskio estas la Vaska Nacia Partio (PNV). Ĝi devenas el Bizkai Buru Batzar [biskáj burú bacár] (Biskaja ĉefkomitato), fondita de Sabino Arana (1865-1903) en la jaro 1895. Jen unu el liaj diraĵoj: „La biskajanoj (el Biskajo, vaska provinco) estas devigitaj kaj lerni sian nacian lingvon kaj ne instrui ĝin al la hispanoj. La lingva diferenco nin protektos kontraŭ kontakto kun la hispanoj, evitante tiel la kruciĝon inter la du rasoj.” Li opiniis la vaskinojn edziniĝintajn kun hispanoj, malrespektindaj, ĉar ili miksiĝis kun „la plej malŝatinda kaj fia raso el Eŭropo”. Nuntempaj altrangaj PNV-anoj plu uzas la rasan diferencon kiel varbilon.

La granda dialektiĝo de la vaska lingvo, la forta influo de la kastilia (t.e. la hispana lingvo), kaj la diktaturo de Franco [franko] (1936-1975), kiu malpermesis alian lingvon krom la kastilia, lasis ĝin ĉe risko de malapero. En 1978 la hispanoj donis al si konstitucion, kiu rekonas kaj protektas kiel proprajn la diversajn lingvojn de Hispanio. Nuntempe la vaska, ĝuas bonfarton. Fermo de la ĵurnalo Egunkaria [egúnkarjá] (La ĵurnalo) ne estas atako kontraŭ la vaska, sed memdefendo kontraŭ teroristoj.

Albert Einstein [ajnŝtajn] diris: „Naciismo estas infana malsano. Ĝi estas la homara morbilo.” Aŭtonoma registaro devus unue liberigi la vaskan penson, nune rabitan de la perfortuloj. Ŝtata registaro devus modifi la hispanan konstitucion kaj starigi referendumon, por ke la vaskoj decidu pri sia propra estonteco.