Turismo

ARGENTINO

La fino de l' mondo

Ĉe la suda limo de la amerika kontinento estas insularo, kiu ĉiam ankoraŭ allogas maristojn kaj aventuremulojn. Ŝtormoj, altaj ondoj, nebuloj, ŝipdronoj estas eroj de ĝia historio. La nomon de la insularo „Tierra del Fuego” (Fajrolando) donis Magelano (hispane Fernando de Magallanes, portugale Fernão de Magalhães) en 1520 pro la multaj fajroj, kiujn la indiĝenoj kutime faris por sin varmigi, eĉ ene de siaj kanuoj.

Isla de los Estados

La insularo konsistas el granda insulo Isla Grande (oriente argentina, okcidente ĉilia) kaj el pli malgrandaj insuloj. Inter ili oriente de insulo Isla Grande troviĝas Isla de los Estados sur kiu laŭ Jules Verne estis la „lumturo de la fino de l' mondo”.

La lumturo fakte ne aspektis kiel turo, sed estis malalta okangula konstruaĵo sur monto en la nord-orienta insulekstremo. Ĝi estis inaŭgurita en 1884 kaj funkciis ĝis 1902, kiam oni konstruis novan lumturon sur pli taŭga loko – sur insulo Isla Observatorio, kiu situas norde.

Kun la tempo la forlasita lumturo komencis difektiĝi. Tial en 1997 oni malmuntis ĝin kaj ekspoziciis en la mara muzeo en Ushuaia, la ĉefurbo de Isla Grande. Tamen nuntempe kopio de la lumturo denove staras sur la antaŭa loko, danke al iniciato kaj laboro de la franco André Bronner kaj subteno fare de la Asocio de la Lumturo fine de l' Mondo en Francio. Ties lanterno uzas sunenergion kaj videblas je distanco de 10 marmejloj.

Sur tiu malgastama insulo, kie preskaŭ ĉiutage pluvas kaj blovas fortaj ventoj, estas nur kvarpersona teamo armea, kiu prizorgas ĝin. Tie krom la natura bestaro estas ankaŭ ruĝaj cervoj kaj kaproj, veturigitaj tien de homoj fine de la 19a jarcento. Tiutempe tie ekzistis malliberejo, kiu poste estis translokita al Isla Grande pro la „nehomaj vivkondiĉoj por malliberuloj kaj gardistoj”.

En februaro 2004 unuafoje ekspedicio trairis piede la internan parton de la insulo 65 km longan. La marŝado, kiu postulis ankaŭ grimpadon, daŭris 20 tagojn.

Isla Grande

Sendube la plej gravaj turismaj vidindaĵoj estas sur insulo Isla Grande. Kiam la unuaj eŭropaj vojaĝantoj ĉi tien venis, kvar nomadaj etnoj indiĝenaj loĝis sur la insulo: selk'nam (aŭ onas) en la centro kaj nordo, haush en la orienta ekstremo, yámanas (aŭ yaganes) ĉe ambaŭ bordoj de la suda kanalo Beagle kaj alakaluf okcidente kaj sur la najbarinsuloj. Dum la unuaj du etnoj sin vivtenis per ĉasado de gvanakoj, birdoj kaj kolektado de mituloj, moluskoj kaj aliaj marbestoj, la ceteraj du fiŝkaptis kaj ĉasis ĉefe marajn lupojn, kies graso estis ties baza manĝado kaj ŝmiraĵo por protekti la korpon kontraŭ malvarmo.

Post Magelano multaj aliaj ekspedicioj atingis la insulon: hispanaj, anglaj, nederlandaj, francaj, sed la intencoj loĝigi ĝin fiaskis pro malfacilaj kondiĉoj lige kun la vetero kaj malproksimeco. Meze de la 19a jarcento ĉi tien alvenis anglikanaj misiistoj, kiuj estigis lernejojn, metiejojn, bienetojn. Thomas Bridges kaj kunuloj Lawrence kaj Lewis post la fino de sia misio decidis resti kaj bredi brutaron. Do ili fariĝis la unuaj tri bienmastroj ĉe la kanalo Beagle. Bridges ankaŭ kompilis vortaron jamanan-anglan.

La ekloĝado de blankaj homoj signifis la iom-post-ioman malaperon de indiĝenoj. Tio okazis pro la alporto de malsanoj kaj alkoholo, ĉasado de bestoj, kio estis bezonata por ilia vivteno, kaj hontiga persekuto kaj mortigo de lokaj loĝantoj. (Oni pagis unu pundon kontraŭ unu mortigita indiĝeno.) Kaj ĉio ĉi okazis malgraŭ la protektado de anglikanaj kaj katolikaj misiistoj.

La norda regiono estas altebenaĵo senarba kun grandegaj ŝafbienoj. Tie oni elterigas nafton kaj gason. Ties riveroj estas paradizo por trutkaptistoj. Ĉe la marrando estas areo, kien venas diversaj migrantaj marbirdoj, kiuj aŭtune forflugas por nestado en la norda hemisfero. Dum la lasta duono de la 19a jarcento ĉi tien venis katolikaj misiistoj, kiuj fondis la mision de Nia Sinjorino de Kandeloj, kaj orserĉantoj.

Inter ĉi-lastaj ege elstaris la rumana inĝeniero Julius Popper. Li naskiĝis en Bukareŝto en 1857 kaj studis en Parizo. Tre juna li komencis vojaĝi tra la mondo. Popper parolis multajn lingvojn: la rumanan, jidan, francan, germanan, latinan, grekan kaj tre bone la hispanan. Estante en Brazilo, li eksciis pri la eltrovo de oro proksime al la Magelana Markolo en 1884 kaj tuj venis al Buenos-Ajreso. Ĉi tie li kontaktis aristokratojn kaj politikistojn. Popper sukcesis establi entreprenon por orserĉado. Jam en Fajrolando li estigis propran armeon por batali kontraŭ rabistoj kaj indiĝenoj.

La pliparto de la laboristoj en lia entrepreno estis kroatoj. Popper sukcesis ricevi ĝis duonkilogramo da oro tage kaj inventis orkolektilon, kiu tralavis 75 tunojn da sablo tage. Sed li ne nur havis armeon kaj surhavis pompan uniformon hungareskan por paradoj, li eldonis ankaŭ poŝtmarkojn kaj stampis monerojn. En 1893, dum Julius Popper estis en Buenos-Ajreso por organizi ekspedicion al Antarkto, li subite mortis. Por iuj li estis progresema homo, kiu esploris kaj faris mapojn de la regiono, projektis fervojojn kaj certigis la sekurecon. Por aliaj li estis masakranto.

En la centra parto de la granda insulo komenciĝas la arbaroj, kie oni ellaboras lignon. Tie estas la plej granda lago, 100 km longa kaj 6 km larĝa, nomata Fagnano, antaŭe natura limo inter la etnoj selk'nam kaj yámanas.

En la suda regiono estas montoj, valoj, glaciejoj, lagoj, arbaroj, golfetoj kaj fjordoj. Ĉe la kanalo Beagle troviĝas la ĉefurbo Ushuaia („golfeto okcidente” en la jamana lingvo). Komence tie estis malliberejo por danĝeraj krimuloj (kaj ankaŭ politikaj kontraŭuloj), kaj ĝia celo dekomence estis loĝigi tiun malproksiman regionon. Aliflanke, pro la kruda klimato ebloj eskapi de tie ne ekzistis. La malliberejo funkciis de 1896 ĝis 1947, kaj ĝia granda influo ĉiam ankoraŭ sentiĝas.

La karcero funkciis kiel ĉefdunganto kaj certigis la bazajn bezonojn de la malgranda vilaĝo: elektron, telegrafon, riparejon, flegejon, panejon. Tie funkciis ankaŭ la unua presejo sur la insulo. La malliberuloj havis muzikan orkestron kaj futbalan teamon. Ili laboris ĉe la konstruado de lernejoj, kloakaj kanaloj kaj stratoj, sed ne estis bone pritraktataj, kaj kun la tempo la situacio malboniĝis. Ĝis la 30aj jaroj de la pasinta jarcento la malliberuloj kutime estis batataj kaj torturataj.

Ekde 1909 funkciis trajneto ĝis la proksima arbaro, kie nuntempe troviĝas la nacia parko de Fajrolando. Per ĝi la bonkondutaj malliberuloj veturis kolekti brullignon. Post la fermo de karcero la urbeto malprogresis ĝis 1980, kiam oni starigis favorajn impostleĝojn por la regiono kaj evoluigis turismon.

Hodiaŭ en la domego de la karcero troviĝas mara muzeo, artgalerio, biblioteko, salono kaj restoracio, kie la kelneroj uzas la striitan uniformon de malliberuloj. La trajneto nun estas turisma kaj estas nomata „Trajno de la Fino de l' Mondo”. Tirata de vaporlokomotivo, ĝi malrapide traveturas 14 km da arbaroj, montetoj, akvofaloj kaj torfejoj de la nacia parko. Ĝi ampleksas 63 000 hektarojn, el kiuj nur 2000 eblas viziti. En ĝi kunestas mar- kaj mont-partoj kun ties flaŭro kaj faŭno. Bedaŭrinde en la 50aj jaroj de la pasinta jarcento oni alveturigis el Kanado 26 kastorparojn, kiuj, sen naturaj malamikoj, ege multiĝis kaj nun estas plago por la insulo.

Kanalo Beagle

Turistoj povas entrepreni diversajn ŝipekskursojn tra la kanalo Beagle kaj krome vojaĝi el Ushuaia al Antarkto. La nomo de la kanalo devenas de la brigo, per kiu la brita admiralo Robert FitzRoy vojaĝis al tiu ĉi parto de la mondo. En 1828 li malkovris la kanalon kaj en 1830 venigis al Anglio tri junajn jamanojn, por ke ili tie estu edukataj kaj poste transdonu siajn konojn al la ceteraj indiĝenoj de Fajrolando.

En 1831 FitzRoy komencis novan vojaĝon al Fajrolando kaj kun li veturis Charles Darwin kaj la junaj indiĝenoj. Bedaŭrinde tiu eksperimento fiaskis: reveninte hejmen la junuloj tuj reakiris siajn antaŭajn kutimojn. Estas teatra spektaklo, kiu prezentas tiun okazaĵon kaj per dekoroj imitas la brigon Beagle.

Tre proksime al la urbo estas 12 sportejoj kun plej modernaj instalaĵoj por praktikado de ĉiuj vintraj sportspecoj kaj ludoj. Eble ŝajnas strange, sed la plej favora sezono por subakviĝi en la kanalo Beagle estas la vintro. La kialo estas, ke vintre la akvo estas pli klara kaj travidebla, dum en somero la sunlumo kreskigas la planktonon, kiu malklarigas la akvon. En la flaŭro de marprofundo ege elstaras gigantaj algoj.

La 20an de junio ĉiujare okazas la festo de la plej longa nokto, kiu konsistas el muzika prezentado, parado sur skioj, renkontiĝo de neĝskulptistoj, vetkurado de hundtirataj sledoj kaj aŭtokonkurso, en kiu partoprenas la plej bonaj profesiaj ŝoforoj de la lando.

Resume: ĉe la fino de l' mondo la vizitantoj ĝuas naturbelaĵojn, aventurojn, distrojn kaj ekkonas historion kaj fikcion.

TTT-ejoj:
www.ushuaia.com.ar (hispana)
www.patagonia-travel.com (hispana-angla)
www.tierradelfuego.org.ar (hispana-angla)
www.hebreos.net (hispana: pri Popper)
www.trendelfindelmundo.com.ar (hispana-angla)
www.turismo.gov.ar (hispana)
www.argentour.com/pntierradelfuego.htm (hispana)