Turismo

FRANCIO

Vizito al Novarto-urbo Nancy

Dum la jaroj 1890-1900 en eŭropa arto kaj arkitekturo furoris tute nova stilo. Ĝi iom variis laŭ regionoj kaj havas diversajn nomojn. Plej konataj estas Art nouveau en la franca kaj Jugendstil en la germana. En Esperanto ĝi estas nomata „Novarto”. Pro ĝi famiĝis la grandurboj Parizo, Bruselo, Barcelono kaj Prago. Tamen la stilo influis ankaŭ malpli gravajn kaj internacie malpli konatajn urbojn kiel ekzemple Rigon, la ĉefurbon de Latvio, kaj Nancy, urbon en nord-orienta Francio.

Mi vizitis Nancy [nansí] antaŭ kelkaj jaroj, sed en ekspozicio en Bruselo mi ekkonis ĝian rolon en Novarto. Ĉar dum la tuta pasinta jaro abundis gazetaj artikoloj kaj televidaj programoj pri tiu urbo, mi decidis viziti ĝin en septembro.

Historio

Nancy unuafoje estis menciita en la jaro 1073, kiam la dukoj de Loreno elektis ĝin kiel sian ĉeflokon. Dum la jarcentoj ĝi konis periodojn de granda prospero kaj de ruiniĝo. Fine de la 16a jarcento apud la malnova urbo estis konstruita nova urbo kun rektliniaj stratoj. En sekva militperiodo oni grandparte detruis ĝin.

Glora epoko venis en 1735, kiam Stanislavo, eksa reĝo de Pollando, danke al la franca reĝo Ludoviko la 15a (kies edzino estis filino de Stanislavo) iĝis duko de Loreno. La duko ne havis politikan povon, sed disponis pri grandaj financaj rimedoj, kiujn li elspezis por scienco, arto kaj arkitekturo. Li preskribis, ke inter la du urbopartoj oni kreu novan „reĝan placon”. Ĝi nun nomiĝas Stanislavo-placo kaj estas ĉefloko de la urbo. En 1766, post la morto de Stanislavo, Loreno iĝis parto de Francio, kaj Nancy restis provinca urbeto.

La urbo denove akiris pli grandan rolon fine de la 19a jarcento, pro la daŭra minaco de milito inter Francio kaj Germanio. Tiutempe multaj industriistoj transloĝiĝis de la landlima regiono al la pli sekura Nancy, translokante tien ankaŭ siajn fabrikojn kaj kapitalojn. La urba loĝantaro rapide kreskis (de 50 000 en 1870 al 120 000 en 1911). La riĉula klaso volonte elspezis monon por prestiĝaj konstruaĵoj komercaj kaj privataj en la nova stilo, kiu furoris en la franca ĉefurbo Parizo. Rezulte de tio multaj Novarto-metiistoj ekloĝis en tiu regiono.

Nun du elementoj favoras la turisman disvolviĝon de la urbo. Unue, Unesko en 1983 deklaris la Stanislavo-placon tutmonda kultura heredaĵo kaj okaze de la 250a datreveno de ties inaŭguro (2005) ĝi nuntempe estas tute renovigita. Due, la ŝatantoj de Novstilo ekinteresiĝis pri malgrandaj urboj kiel Nancy.

Alveturo

Nancy facile atingeblas per aŭto de Parizo kaj Luksemburgo. Ankaŭ trajne estas bonaj ligoj, sed la urbo ne troviĝas ĉe la plej gravaj fervojlinioj kaj eble necesas ŝanĝi trajnon dumvoje. Ĉar mi kombinis la ekskurson al Nancy kun alia vizito, mi alvenis aŭte. Mi bone planis la sekvendan itineron al hotelo en la malnova urbo, sed tamen eraris kaj nur post longa serĉado atingis ĝin. Tial preferindas lasi la aŭton en publika parkejo rande de la urbo.

Mia unua plentago surloke estis mardo. Evidentiĝis tamen, ke tio estas la ĝenerala fermotago de muzeoj en Nancy. (En mia hejmlando Belgio la fermotago estas lundo). La septembran semajnon, kiun mi elektis (ne tute libere, ĉar miaj ferioj ja dependas de oficejaj cirkonstancoj) estis post la someraj, sed antaŭ la aŭtunaj ekspozicioj. En tiu periodo kelkaj lokoj, kiujn mi intencis viziti, estis fermitaj aŭ nur parte alireblaj. Jen duobla pruvo, ke zorga preparo de vojaĝo utilas ...

Vidindaĵoj

Pro la fermo de la muzeoj, marde mi vagadis tra la urbo kaj admiris la Novarto-domojn. En la urbocentro ili ne tre multas. Tie precipe vidindas komercaj konstruaĵoj, ekzemple la fasadoj kaj giĉetaj haloj de bankoj. La loĝdomoj troviĝas dise ekster la urbocentro. Nur la kvartalo Saurupt estas tute en la novarta stilo. Ĉar tiun tagon regis bela vetero, iĝis agrabla plurkilometra promenado. Se estus malbona vetero, oni ne kapablus longe piediri, kaj tia vizito estus certe problema. Mi dubas, ke la konsilo de mia gvidlibro uzi publikan transporton estas realeca. Por grup(et)o ekzemple utilus lui buseton. Muzeo de la Skolo de Nancy – en kiu estas la plej belaj verkoj de lokaj Novarto-metiistoj – bedaŭrinde estis fermita pro preparo de okazonta ekspozicio. Muzeo pri la Historio de Fero – ankaŭ grava pro Novarto – estas tro malproksime de la urbocentro, kaj ne eblis atingi ĝin piede.

Muzeo pri Loreno, lokita en la iama duka palaco kaj apudaj konstruaĵoj urbocentre, havas grandegajn historiajn kolektojn de eksponaĵoj de la pratempo ĝis la 20a jarcento, de kamparanaj ĝis judaj objektoj. Kvankam la kolektoj estas valoraj kaj interesaj, ilia prezentado iĝis malmoderna. Mi rimarkis kelkajn klarigajn ŝildojn tiel malnovajn, ke ili mem aspektis kiel historiaĵoj. Oni konscias pri tio, kaj planoj por ĝisfunda renovigo jam pretas.

Kompreneble, multajn rimedojn dum la pasintaj jaroj oni elspezis por la Stanislavo-placo, kiu okaze de la festa jaro 2005 transformiĝis de ĉefpunkto de la urba aŭtotrafiko al bela, prestiĝa zono por piedirantoj. Vere ĝi estas unu el la plej belaj lokoj, kiujn mi iam vidis. Mi povis ĝui eksterordinaran vesperan viziton al la urbodomo. Sur la placo ankaŭ estas Muzeo pri Belartoj. Mia vizito al ĝi estis iom malhelpita pro la rearanĝo post ĵus finiĝinta ekspozicio. En ties keletaĝo videblas la fundamentoj de fortikaĵoj, kiuj iam defendis la urbon kaj super kiuj estas konstruita la placo.

En la regiono de Nancy

Mi pasigis tri plenajn tagojn en Nancy kaj opinias, ke tio sufiĉas por trankvile rigardi ĉiujn vidindaĵojn. Se oni disponus pri sufiĉe da tempo, certe oni trovus je kelkdekkilometra distanco aliajn vidindajn lokojn, kiuj taŭgas por unutaga ekskurso.

Oriente de Nancy estas Lunéville, la vera rezidejo de Stanislavo. Tie li konstruigis „malgrandan Versajlon” (laŭ la ekzemplo de la fama rezidejo de francaj reĝoj apud Parizo). Antaŭ kelkaj jaroj estis granda incendio en ĝi, kaj nun nur ties parto viziteblas.

Okcidente de Nancy estas Toul, urbo kun origino de la kelta kaj romia epokoj, situanta ĉe kruciĝo de pluraj gravaj vojoj. Ĝis 1777 ĝi estis episkopa urbo. Poste Toul malprogresis, sed multaj historiaj konstruaĵoj en ĝi konserviĝis.

Sude, en Xaronval (apud la departementa vojo D33, inter Charmes kaj Mirecourt) dum someraj dimanĉoj eblas ĝui la etoson de vilaĝo el la jaro 1900.

Utilaj retadresoj de Nancy:
www.ot-nancy.fr/index.php: turisma servo de Nancy (parte en Esperanto);
www.nancy.fr/actualites/webcambd.htm: Stanislavo-placo;
www.tourisme.fr/office-de-tourisme/luneville.htm: turisma servo de Lunéville;
www.ot-toul.fr: turisma servo de Toul.