Spirita vivo

POLLANDO

Memore je la pereintoj

Iliaj spiritoj estingiĝas kiam ili restas en forgeso.

Ĉi-jare, la 27an de januaro, en la 61a datreveno de la liberigo de koncentrejo Auschwitz-Birkenau [aŭŝvic bírkenaŭ] fare de la sovetia armeo, denove la mondo honoris la pereintojn de Holokaŭsto¹. La „Internacian tagon de memoro pri Holokaŭsto” proklamis la Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj por honori la memoron de la viktimoj murditaj de la nazioj dum la dua mondmilito.

Dum la solenaj omaĝoj la ombroj de l' murditoj estis inter ni, en niaj koroj. La murditoj memorigis pri sia kruela sorto; subtreto de la baza homa rajto vivi ... En pluraj preĝejoj diversreligiaj ili estis memorigitaj per preĝoj, funebraj kantoj, lumigitaj kandeloj ...

La „Internacia tago de memoro pri Holokaŭsto” donas al la homaro, al ĉiu homo, moralan devon fari ĉion por ke neniam plu ... Por ke la mondo fariĝu hejmo por ĉiuj homoj.

En Pollando, kie la nazioj establis la plimulton de la koncentrejoj, en kiuj estis murditaj homoj el pluraj nacioj, sed precipe judoj, tiu tago pasis tre solene kaj inde. La solenaĵojn aranĝis Societo Ŝalom' (Paco) sub gvido de sia prezidantino, la aktorino kaj reĝisorino Gołda Tencer [goŭda], kunlabore kun ĉiuj judaj organizaĵoj en Pollando. Honora Patrono estis la ŝtatprezidanto de l' Pola Respubliko, Lech Kaczyński [kaĉénjski]. Partoprenis kelkaj ministroj, reprezentantoj de la diplomataro, estroj de komunumaj instancoj kaj la loĝantaro de Varsovio, ankaŭ de aliaj lokoj de Pollando.

Profundan impreson elvokis la mondfama kantoro Israel Rand el Israelo. Li korŝire preĝis omaĝe al la pereintoj per tre konvenaj kantoj: Kol Nidrej' (Ĉiuj solenaj promesoj), kiun kutime oni kantas antaŭ Jom Kipur' (Tago de repaciĝo kaj pento), la plej grava tago en judismo, kaj El Male Raĥamin' (Dio plena je mizerikordo), preĝo por la spiritoj de la mortintoj. Origine oni recitis ĉi tiun preĝon por la viktimoj de krucmilitaj kampanjoj kaj por la viktimoj de pogromoj dum la ribelo de Bohdan Chmielnicki en 1648. Poste omaĝe al ĉiuj mortintoj, per siaj preĝoj la kantoro kortuŝis ĉiujn. Kompletigis la preĝojn la konata aktoro Krzysztof Gosztyła [kĵeŝtof goŝteŭa] deklamante fragmentojn el la korskua poemaro „Kanto pri la neniigita juda popolo” de la eminenta verkisto Icchak Kacenelson, kies edzino kaj du filoj estis murditaj en Treblinka, kaj li mem kun la tria filo en Auschwitz-Birkenau.

Post la solenaĵo ĉe la Placo de Herooj de la Geto okazis en la juda ŝtata teatro renkontiĝo kun du israelaj aŭtoroj, Jehuda Koren kaj Eilat Negev, kiuj verkis libron pri juda familio de nanoj-artistoj, kiu travivis Holokaŭston nur pro tio, ke doktoro Mengele en la koncentrejo Auschwitz-Birkenau, kie ili troviĝis, realigis je ili siajn kruelajn pseŭdo-medicinajn eksperimentojn. La dolorigajn sentojn, kiujn ĉi tiu historio vekas, estas malfacile esprimeblaj.

La sekvan tagon grupo el la nemultaj, kiuj travivis Holokaŭston, forveturis al la koncentrejo Auschwitz-Birkenau, kiu nun servas kiel muzeo memore al la murditoj. Tiutage je la 16a horo, laŭ alvoko de la organizantoj de la solenaĵo, en pluraj fenestroj de Pollando ekflamis kandeloj.

Dum Holokaŭsto, inter milionoj da judoj, ankaŭ estis neniigitaj pluraj miloj de niaj samideanoj, judaj adeptoj de Esperanto kaj de la homaranisma idearo de Zamenhof, preskaŭ ĉiuj pollandaj. Malgraŭ tiu katastrofa perdo, la kelkaj kiuj transvivis, kiel Isaj Dratwer, Jakub Garbar kaj aliaj, kune kun aliaj antaŭmilitaj aktivuloj sur la ruinoj de la lando aktive partoprenis en ĝia rekonstruo, ankaŭ laŭebla en la preskaŭ tute neniigita Esperanto-movado. Ne estis facile, kaj malgraŭ grandaj penoj de malnovaj esperantistoj kaj de sufiĉe multnombraj novuloj, neniam ĝis nun la pola Esperanto-movado reakiris la antaŭan idealisman nivelon.

Mi sentas grandan moralan bezonon revenigi al nia memoro kaj tiamaniere honori la viktimojn de la nazia rasismo, por tiel esprimi al ili ankaŭ niajn dankosentojn por ĉio bona, bela, valora, kion ili faris por la afero. Temas ne nur pri la historio. Danke al iliaj faroj, ilia idealisma agado entute, la movado daŭras malgraŭ ĉiuj persekutoj kaj laŭeble penas kontribui al pli bona mondo en kiu estos respektata estimo je alieco, rajto digne vivi.

Tiucele mi verkis plurajn biografiajn artikolojn, memorigis ankaŭ pri la pereintoj de la familio Zamenhof en monografia verko kaj en la libro La Pereintoj in Memoriam pri alia sesopo, tre meritaj aktivuloj-verkistoj. Per memorigo mi celas proksimigi ilin al niaj koroj. Omaĝo al ili estu simbola pri ĉiuj viktimoj de Holokaŭsto.

La zamenhofa esperantismo estas nepre bezonata al la unuiĝanta Eŭropo kaj al la mondo, daŭre plena je konfliktoj, kiuj bedaŭrinde fojfoje ankaŭ nian Esperanto-komunumon ne evitas.

1. Holokaŭsto: origine „brulofero”, nuntempe ofte uzata por la amasmurdado de la viktimoj de l' dua mondmilito.