Hobio

BELGIO

Genealogio

Genealogoj esploras la devenon kaj parencecon de familioj. Nuntempe genealogio estas ŝatokupo de fervoraj amatoroj. La ekesto de komputilo kaj Interreto draste ŝanĝis la labormetodojn kaj serĉeblecojn.

En ĉiuj epokoj kaj regionoj la homoj opiniis, ke gravas koni siajn antaŭulojn, ekzemple pro religiaj kialoj aŭ por altigi la personan prestiĝon, pruvante, ke oni devenas de iu gravulo. La labormetodoj malsamas. Ĉu estas nur buŝa tradicio aŭ ĉu ekzistas dokumentoj? Ĉu la dokumentoj kovras longan, kontinuan periodon aŭ ĉu multo perdiĝis kaj restis nur fragmentoj? Ĉu ili estas alireblaj kaj legeblaj? La sekvanta priskribo validas nur por Belgio kaj la najbaraj okcident-eŭropaj landoj. En aliaj regionoj la kompilo de genealogio povas esti tute malsama, pli aŭ malpli facila, depende de politikaj, kulturaj kaj religiaj cirkonstancoj.

Fidindaj informoj

Estas du gravaj datoj por genealogoj. La koncilio (kunveno de episkopoj) de Trento (1545-1563) ordonis, ke ĉiujn baptojn, geedziĝojn kaj entombigojn oni devas noti en registroj. Tiu ordono kompreneble validis nur por tiu parto de la kristanaro, kiu estis regata de la papo en Romo, kaj ĝi efektiviĝis nur post kelkaj jardekoj. La registrojn oni faris kaj konservis en paroĥoj kaj multo dependis de la zorgemo de paroĥestroj.

Alia aro da reguloj ekestis post la Franca Revolucio (1789). Per ili oni transdonis la respondecon por la registrado de naskiĝoj, geedziĝoj kaj mortoj de religiaj al civilaj aŭtoritatoj, de paroĥoj al komunumoj aŭ urboj (kvankam la paroĥoj ĝis nun daŭrigas la registradon, ĝi ne plu havas civiljuran validecon). Nur post la jaro 1800 la registrado fidinde okazis. Eblas konkludi, ke ekde la 17a jarcento ekzistas ĝenerala registrado de ĉiuj loĝantoj. La kvalito de la registrado iom post iom progresas, sed oftas mankoj ĉirkaŭ la jaro 1800, kiam la religia registrad-sistemo estis perturbita kaj la nova civila sistemo troviĝis en konstrufazo.

Estas sufiĉe simple retrovi siajn antaŭulojn ĝis la jaro 1800 kaj kun iom pli da peno eĉ eblas reiri ĝis 1600. Sed ĉu eblas fosi ankoraŭ pli profunde? Grava familio ja povas havi proprajn arkivojn, per kiuj eblas trastudi multajn jarcentojn reen. Kontraŭe, de malriĉa familio verŝajne ne restas iu spuro. Pri mezklasaj familioj ofte en la urbaj arkivoj troveblas informeroj, ĉar ili ekzemple partoprenis militon, ĉar ili estis partio en proceso, ĉar ili vendis aŭ aĉetis domon, ktp. Tiel eblas kompletigi sian genealogion, sed la rezulto ne nepre fidindas. Aktuala ekzemplo el mia urbo estas la esploroj pri Jan Breydel [brejdl], fama figuro el milito inter Flandrio kaj Francio en la jaro 1302 (la „batalo de la oraj spronoj”, konata ĉe historiistoj kiel la „batalo de Kortrejko”). Arkivistoj trakribris la dokumentojn, sed hezitas indiki la „veran” Jan Breydel, ĉar en tiu epoko estis tre multe da personoj kun la sama aŭ simila nomo.

Kie trovi la dokumentojn?

Komence necesas klarigi, ke la dokumentoj de la lastaj cent jaroj ekzistas, sed publike ne alireblas. Nur familianoj aŭ esploristoj, kiuj ricevis specialan permeson, povas konsulti ilin. Tiurilate nun estas kontraŭaj starpunktoj. Unuflanke oni volas garantii la privatecon de personaj donitaĵoj kaj eĉ emas plilongigi tiun periodon. Aliflanke la genealogoj opinias tion sensenca, ĉar la dezirataj informoj plejparte troveblas ankaŭ aliloke (ekzemple en gazetoj), sed nur pere de pli pena serĉado.

Principe ĉiuj paroĥaj kaj civilaj registroj troveblas en la ŝtata arkivo, kiu havas filiojn en la tuta lando. Ne eblas konsulti la originalojn, sed oni povas spekti mikrofilmojn. Novbakita genealogo malfacile trovos sian vojon en tiuj arkivoj. Tre utilas komence aliĝi al genealogia asocio por alkutimiĝi al esplormetodoj. Pli kaj pli da urboj kaj komunumoj revalorigas siajn arkivojn kaj helpas esploristojn. Ili ankaŭ komencas (instigitaj de specialigitaj kompanioj) skani la dokumentojn kaj disponigi ilin en komputila formo. Ofte la cirkonstancoj estas pli bonaj en urbaj ol en ŝtataj arkivoj.

Skribo kaj lingvo

La vera laboro komenciĝas, kiam oni trovis la deziratan paĝon en registro. Manskribo de antaŭ kelkaj jarcentoj konsiderinde malsamas de la nuntempa, kaj necesas lerni legi ĝin. La paroĥaj registroj estas en la latina lingvo kaj estas bezonata malgranda vortprovizo de tiu lingvo, por povi kompreni la ĉefan enhavon. Alia obstaklo povas esti, ke pro politikaj cirkonstancoj iama lingvo de regiono nun ne plu estas uzata. En „belga” Flandrio ofte la tekstoj el la 19a jarcento estas en la lingvo de tiam reganta klaso, la franca, kaj ne en la popola lingvo. Aliflanke, en „franca” Flandrio (norda Francio) abundas dokumentoj el la 17a kaj 18a jarcentoj, sufiĉe bone kompreneblaj por nederlandlingvanoj, sed tute neklaraj por francparolantoj. Atentindas, ke la skribo de nomoj, eĉ ĝis la 20a jarcento, ne estis tute fiksita. Povas esti sufiĉe gravaj diferencoj en la skribo de sama familia nomo.

Komputilo kaj Interreto

Kun la persona komputilo ankaŭ venis programoj por fari genealogion. Nun eblas pli detale registri kaj pli detale retrovi informojn ol per la tradiciaj sliparoj kaj libretoj. Eĉ maljunaj genealogoj kunportas sian porteblan komputilon al arkivo kaj per ĝi transskribas dokumentojn. Multloke ekestas projektoj por registri en komputilo ĉiujn naskiĝojn, geedziĝojn kaj mortojn de iu regiono. Tiel la serĉlaboro multe faciliĝas. Bona ekzemplo estas la nederlanda ISIS (www.zeeuwsarchief.nl/newframe.htm?/isis/isis.htm).

Interreto paŝon post paŝo forigas la individuecon de genealogoj. Ĝis nun multaj genealogoj avide konservas la rikoltitan materialon por si mem. Ili opinias, ke ili per multe da peno akiris la informojn, kaj ke aliaj faru la samon. Kun la ekesto de Interreto venis nova, multe pli helpema generacio. Ekzistas diskutgrupoj, en kiuj eblas peti kaj interŝanĝi informojn kaj iĝas kutimo aperigi sian genealogion en retpaĝo. Por interŝanĝi informojn inter diversaj genealogiaj programoj oni kreis la komunan GEDCOM-dosierformon (.ged).

Ĉu en Esperanto?

Verkante tiun tekston, mi rimarkis, ke apenaŭ ekzistas genealogiaj terminoj en Esperanto. Mi ne trovis libron pri la temo, kaj ĝis nun mi neniam renkontis Esperanto-parolantojn en genealogiaj rondoj. Plej interesaj rezultoj de interreta serĉado estas la Genealogia Societo Worsten (worsten.org) kaj Asocio Genealogia Alleum (alleum.org) kun revuo Alleum. Ambaŭ ŝajnas esti daŭrigo de la laboro de Edward Woytakowski [edvard vojtakovski] el Wrocław [vrocŭav], Pollando.