El mia vidpunkto

Lern-fazo

Kiu gvidas la mondon? Vi tuj respondas: kompreneble Usono, la sola grandpotenco post disfalo de Sovetio, la politike kaj ekonomie plej forta ŝtato, sen aŭ kontraŭ kiu nenio funkcias bone. Ĝi sola konstruis la militon kontraŭ Irako, aliaj landoj nur kontribuis per manpleno da soldatoj; Usono ne vere bezonis ilin por forpeli la despoton en Bagdado. Ĝi eĉ ne bezonis la subtenon de Unuiĝintaj Nacioj (UN).

Reputacio falis

Kiam la usona prezidanto Bush [buŝ] komencis la militon, en multaj landoj oni admiris lian kuraĝon, en aliaj oni malaprobis ĝin kiel kontraŭleĝan aŭ eĉ kriman. Nun, tri jarojn poste, la usonaj soldatoj ankoraŭ ne kapablas fini la militon kaj la reputacio de Usono falis draste ne nur en tiuj landoj sed ankaŭ en multaj aliaj. Bush kaj lia registaro devis lerni, ke tamen Usono tute sola ne povas majstri ĉiujn krizojn kaj ke ĝi bezonas helpon de aliaj. Ankaŭ en Eŭropa Unio (EU) oni lernas. La Irak-milito disigis landojn de EU; Francio kaj Germanio kontraŭis la militon, aliaj helpis Usonon, sed pluraj el ili jam retiris siajn soldatojn. Nun EU provas reunuiĝi kaj reproksimiĝas al Usono, ĉar ĝi devis konstati, ke spite al ĉiuj klopodoj ĝi ne kapablis solvi iujn problemojn sen Usono – aktuale temas pri Irano kaj ĝia ambicio posedi atomarmilojn. Sed jen, ankaŭ Bush siavice lernis, ke li devas kunlabori kun EU kaj do finfine denove intertraktas kun Irano.

Dependas ĉiuj

Serĉante sian estontan rolon en la mondpolitiko, ankaŭ multaj aliaj lernas, ekzemple Rusio, kiu post fazo de deprimo rimarkas novan fortiĝon, uzante siajn energifontojn por devigi EU kaj Usonon al kunlaboro. Ĉiuj aliaj devas agnoski, ke rapide prosperanta Ĉinio estas ne nur grandpotenco sed hegemonia ŝtato en Azio. Japanio devas adaptiĝi al la nova situacio. Simile Barato, kiu ankaŭ prosperas, akiris novan pozicion de forto kaj fariĝas plia grandpotenco. Irano provas akiri tiun rolon en sia regiono, Egiptio iom perdis sian gvidan rolon en la islama mondo. Kaj tiel plu. Ĉiuj troviĝas en lernofazo por destini la estontan strukturon de mondpolitiko, kiun karakterizas ne nur ekonomia tutmondiĝo. Ni ne povas preteratenti, ke ĉiuj landoj, ankaŭ la grandaj, iĝas ĉiam pli kaj pli interdependaj kaj ke neniu povas agadi izole.

Plej malfacile estas por EU, kiu ĝis nun ne trovis metodon por paroli ekstere kaj tutmonde per unu voĉo. Post fiasko de provo enkonduki konstitucion, preskaŭ ne eblas establi komunan eksteran politikon. Pro tio estiĝis agogrupoj ekster la kutimaj strukturoj, ekzemple rilate al Irano aŭ okcidenta Azio; en tiuj agogrupoj gravan rolon ludas Francio, Germanio kaj Britio. Jen oni kunagas kun Rusio, jen kun Usono aŭ kun ambaŭ. Kaj ĉiujn unuigas batalo kontraŭ terorismo.

Mankas vizioj

Kia do estos la mondpolitiko? Aldoniĝas la problemo, ke tute mankas vizioj. Post kolapso de komunismo praktike malaperis politikaj ideologioj; ankaŭ komunismo en Ĉinio ne estas vera ideologio, nur ankoraŭ masko por ordinara kapitalismo. Bush havis la vizion, ke per milito li povos porti demokration kaj liberecon al Irako kaj sekve al la tuta islama mondo. Li funde eraris, ĉar okcidenta demokratio kaj islamo absolute ne kongruas. Sed ankaŭ en islamo mankas vera vizio; fundamentismo estas retropaŝado, ne progreso al pli bona estonteco.

Unu vizion tamen ni havas: la ĉarton de UN kun impetoj por libereco kaj homaj rajtoj por ĉiuj. Sed UN ankaŭ estas en malfacila fazo, nelaste pro malatento kaj kritikado fare de Usono. Fiaskis ĝis nun provoj reformi la organizaĵon tiel, ke ĝi povos majstri la defiojn de nuntempo kaj estonteco. Certe, Bush lernis intertempe, ke ankaŭ Usono bezonas la organizaĵon, kiun ĝi kunfondis, ekzemple en la Iran-konflikto. Sed Usono ankoraŭ ne tiom favoras ĝin kiel necesus. Ni do esperu, ke la nuna lernofazo ankaŭ tiurilate kondukos al bona rezulto.