Scienco

AIDOSO-RILATAJ MALSANOJ

La ĉefaj murdistoj de HIV-infektitoj

Jam preskaŭ kvaronjarcenton aidoso daŭre etendiĝas sur la planedo, alportante sennombrajn suferojn kaj viktimojn. Nuntempe la nombro de infektitoj per HIV, la imun-detrua viruso, en la mondo oficiale superas 40 milionojn. Ĉirkaŭ 30 milionoj jam pereis pro aidoso. Aidoson jam oni povas egaligi al armilaro de amasmortigado. Aparte minaca la situacio fariĝis sur la afrika kontinento, kie en pluraj regionoj estas infektitaj pli ol 15-20 % el la loĝantoj. Daŭre pligrandiĝas la epidemio en orienta Eŭropo. En Rusio oficiale estas registritaj pli ol 330 000 HIV-infektitoj, sed fakte, laŭ informo de rusaj epidemiologoj, tiu nombro verŝajne superas unu milionon.

Malgraŭ tio, ke nuntempe ekzistas kuraciloj, kiuj malgrandigas la kvanton de virusoj en la organismo kaj haltigas la evoluon de la malsano, la plimulto de la HIV-infektitoj ne povas ricevi modernan kontraŭvirusan terapion pro ĝia multekosteco. Do, post kelkaj jaroj, se ilia situacio ne ŝanĝiĝos, ĉe multaj HIV-infektitoj, la malsano transformiĝos en la stadion de aidoso kaj aperos simptomoj de tiel nomataj aidoso-rilataj malsanoj. Precize ekde tiam HIV-infekto nomiĝas aidoso. Kio estas la kaŭzo de tiaj malsanoj?

Normale ne-patogenaj mikroorganismoj

Apud ni – en akvo, aero, grundo ktp – vivas multenombraj mikroorganismoj. Multaj el ili estas endogenaj, t.e., ili vivas interne de organismoj – en buŝoj, intestaroj ktp. La plimulto de tiuj ne kaŭzas malsanojn, tial ili nomiĝas nepatogenaj aŭ kondiĉe patogenaj. Sed ili ne estas danĝeraj, precipe pro la imuna sistemo de la organismo. Jam antaŭ la apero de aidoso, al kuracistoj estis konataj imundifektaj statoj – rezulte de denaskaj genetikaj difektoj, rezulte de radiado, kaj post transplantado de organoj, kiam malsanuloj uzis specialajn medikamentojn, kiuj subpremas imunan reagon por preventi malakcepton de transplantitaj organoj. Sed tiuj kazoj estis sufiĉe maloftaj kaj tial ne prezentis grandan minacon por la homaro.

La situacio radikale ŝanĝiĝis pro la epidemio de aidoso, kiam redukto de imuneco ĉe malsanuloj akiris amasan karakteron. Tiu transformo de normalaj benignaj mikroboj inspiras la terminon „oportunismaj malsanoj”. Estiĝis unika kazo: la viruso de aidoso mem reproduktiĝas en ĉeloj de la imuna sistemo kaj neniigas ilin. Dum aidoso, precipe suferas la ĉela imuneco – detruiĝas la tiel nomataj t-limfocitoj. Pro foresto de granda kvanto de t-limfocitoj, la organismon atakas multenombraj mikroboj, de kiuj la plimulto apartenas al protozooj kaj fungoj (miceto). La viruso, kiu plej ofte minacas malsanulojn, estas la herpet-viruso. Sube ni koncize priskribas kelkajn el la plej danĝeraj aidoso-rilataj malsanoj.

Protozoaj kaj micetaj malsanoj

Inter protozoaj malsanoj estas pneŭmocista pneŭmonio, aŭ pneŭmocistozo, kaŭzita de protozooj (pneumocystis carinii), kiu evidentiĝas ĉe 60-70% de la infektitoj. La malsano estis diagnozita ĉe la plej unuaj aidoso-malsanuloj, mortintaj en Usono en 1981. Homoj infektiĝas aergute (tio signifas transdonon per malgrandaj gutetoj en la aero, ekzemple pro tusado aŭ ternado). Por sanaj homoj, tiuj protozooj ne estas danĝeraj. Sed ĉe aidoso-malsanuloj, ili kaŭzas gravan pulmo-inflamon (pneŭmonion).

Alia aidoso-rilata protozoa malsano, toksoplasmozo, estas kaŭzita de protozooj (toksoplasma gondii). Homoj infektiĝas pli ofte dum kontakto kun fekaĵo de infektitaj katoj kaj manĝado de nesufiĉe kuirita viando. En 15-20 % el sanaj homoj troviĝas tiuj protozooj. Toksoplasmoj prezentas danĝeron por embrioj kaj novnaskitoj. Ĉe aidoso-malsanuloj pli ofte toksoplasmoj trafas cerebron (encefalito) kaj okulojn (korioretinito). Inter micetozoj la plej minacaj por HIV-infektitoj estas kandidozoj. Baldaŭ post infektiĝo, en la buŝo de multaj HIV-infektitoj aperas multenombraj dolorigaj blankaj makuloj, inklinaj al ulceriĝo (kandidoza stomatito). Sed en la stadio de aidoso, kandidozaj ŝanĝoj jam portas disvastigitan karakteron (kandidoza ezofagito, bronkito, sepso kaj aliaj).

Virusaj malsanoj

El herpet-virusaj infektoj ĉe HIV-infektitoj la plej ofte trovita estas herpeto, kaŭzita de virusoj (herpes simplex kaj herpes zoster). Malmulte da homoj neniam estas infektitaj de herpes simplex. Por la malsano estas tipaj dolorigaj veziketoj en la buŝo, sur la lipoj. Post resaniĝo, la virusoj restas dumvive en la ganglioj de la nerva sistemo. Por herpes zoster-infekto estas tipaj tre dolorigaj veziketoj sur la haŭto de la torako kaj dorso en interripaj interspacoj, ĉar estas trafitaj interripaj nervoj. La malsano aperas pli ofte ĉe maljunuloj rezulte de malfortiĝo de imuneco (ĉe infanoj tiu viruso estas kaŭzo de varicelo). Ĉe aidoso-malsanuloj herpeto konstante recidivas kaj ofte atakas faringon, ezofagon, hepaton, cerebron kaj aliajn organojn.

Por aidoso-malsanuloj prezentas grandan danĝeron citomegalovirusoj, kiuj ankaŭ grupiĝas kun herpet-virusoj. La virusoj tiel nomiĝas, ĉar la ĉeloj infektitaj de ili estas kelkfoje pligrandigitaj (megalo = pligrandiĝo). Citomegalovirusoj transiĝas aergute, per sango, transplacente kaj alie. Kvankam la virusoj povas esti kaŭzo de gravaj anomalioj de novnaskitoj, por sanaj plenaĝuloj ili ne estas danĝeraj (antikorpoj al ili estas trovitaj en 80-90% de la plenaĝuloj). Sed ĉe aidoso-malsanuloj, citomegalovirusoj ofte kaŭzas gravajn inflamajn procezojn – en cerebro (encefalito), okuloj, pulmoj kaj aliaj organoj, kio postulas senprokrastan intensan kuracadon.

Tuberkulozo

El aidoso-asociiĝintaj malsanoj, kaŭzitaj de patogenaj bakterioj, la plej danĝera estas tuberkulozo. Sekve de imunodifekto aktiviĝas en pulmoj antaŭaj aŭ iamaj tuberkulozaj restaĵoj (pli ol triono de la monda loĝantaro tenas en la pulmoj neaktivajn tuberkulozajn bakteriojn). Ĉe aidoso-malsanuloj tuberkulozo havas inklinon al disvastiĝo. En la patologian procezon ofte entiriĝas la osta kaj nerva sistemoj, kaj la intestaro. Pro tio, ke mikroboj akiris rezistecon al multaj medikamentoj, necesas uzi por kuracado samtempe 3 aŭ 4 kuracilojn.

Pro aidoso tuberkuloza malsaneco nuntempe pligrandiĝis eĉ en multaj riĉaj landoj. En malriĉaj landoj tuberkulozo prezentas grandegan minacon por la loĝantaro, kio postulas senprokrastan enmiksiĝon kaj helpon de Unuiĝintaj Nacioj.

Tumoroj

Krom la menciitaj infektmalsanoj, al aidoso-rilataj malsanoj oni rilatigas iujn tumorojn. El ili la plej oftaj estas Kaposi-sarkomo, nomita laŭ la kuracisto, kiu priskribis la malsanon antaŭ 130 jaroj. Nuntempe sciencistoj opinias, ke la kaŭzo de la tumoroj estas herpet-virusoj de la 8a tipo, kiuj aktiviĝas pro imunodifekto. Ĝis la apero de aidoso, la Kaposi-sarkomo aperis tre malofte, kaj precipe ĉe maljunuloj. Dum aidoso, la tumoroj kutime aperas ĉe pli junaj personoj. Por la malsano estas tipaj multenombraj ruĝaj makuloj kaj nodetoj sur la haŭto de vizaĝo, kapo, kolo kaj torako, kiuj baldaŭ ulceriĝas. La malsano ofte komplikiĝas kaj en la patologian procezon entiriĝas la internaj organoj.

La estonteco de aidoso

Supre ni priskribis kelkajn el la plej oftaj aidoso-rilataj malsanoj. Multajn oni eĉ nomas aidoso-indikiloj, ĉar ili suspektigas HIV-infekton jam antaŭ laboratoriaj esploroj. Estas verŝajne, ke intensa disvastiĝo de aidoso en multaj landoj povas grave malplialtigi la postvakcinadan imunecon de la loĝantaro al iuj jam venkitaj infektaj malsanoj, kaj malfaciligi la epidemian situacion.

Por preventi aidoso-rilatajn malsanojn inter HIV-infektitoj, necesas kiel eble plej frue komenci kaj daŭrigi modernan aktivegan kontraŭvirusan kuracadon de ĉiuj HIV-infektitoj, ne atendante malpliiĝon de la imuneco. Tre gravas ĝustatempe diagnozi la unuajn simptomojn de aidoso-rilataj malsanoj. Por tio, necesas pliperfektigi la sciojn de kuracistoj, konsiderante la aperon de malbone konataj malsanoj en la epoko de aidoso. Krom intensa kuracado de aidoso-rilataj malsanoj, tre gravas utiligi kuracilojn por profilaktaj celoj.

Certe, por radikala elimino de aidoso-rilataj malsanoj necesas rompi la epidemion de aidoso. Tamen la tutmonda senbrida seksemo kaj narkotismo nuntempe igas tiajn esperojn nerealigeblaj.