Politiko

BELGIO

Lando disfalos

Fine de 2006 la franclingvaj tv-elsendoj en Belgio subite estis haltigitaj kaj estis anoncite, ke Flandrio, la norda parto de la ŝtato, proklamis sian sendependecon. La ministrejo pri eksterlandaj aferoj estis superŝutita de telefonvokoj: „Ĉu eblas ankoraŭ sekure flugi al Belgio?”, „Ĉu mi bezonas novan pasporton?”. En la ministrejo oni tamen sciis pri nenio. Temis pri „ŝerco” de kelkaj valonaj ĵurnalistoj, ŝerco, kiun supozeble multaj estus aprezintaj en la ŝercotago de la 1a de aprilo, sed kiu skuis multajn en la antaŭkristnaska periodo. Guido Van Damme raportas.

Eble vi emas legi la titolon kiel aserton. Tamen, kiel aŭguro ĝi estas eĉ malpli certa ol eldiraĵoj pri vetero aŭ evoluo de la borso. Ĉu efektive io tia iam okazos, jen retorika demando. Se oni konsideras la tendencojn en Eŭropo, oni povas konstati, ke, dum la tuta kontinento evoluas al pli granda unueco, diversaj regionoj sekvas vojon al sendependiĝo. Paca ekzemplo estas la iama Ĉeĥoslovakio, dum la fifamaj militoj en Balkanio montras la pli kruelan aliron.

Lastan decembron la mondon skuis la novaĵo, ke ankaŭ Belgio aliĝis al tiu militama klubo. La franclingva ĉefa televidostacio haltigis siajn kutimajn elsendojn kaj anstataŭe montris novaĵraporton, laŭ kiu la flandra parlamento anoncis unuflankan sendependiĝon de Flandrio disde Belgio. Nur post iom da tempo al multaj spektantoj klariĝis, ke temis ne pri vera novaĵelsendo, sed pri satira ŝerco de la novaĵredakcio de tiu stacio. Laŭ ilia diraĵo, la ĵurnalistoj volis sondi, kiaj estus la sekvoj, se iu scenaro tiuspeca vere okazus.

Tri specoj de reagoj

La informojn sekvis tri specifaj reagoj. Estis tiu de la internaciaj „observantoj”, tiu de la flandroj, precipe de flandraj politikistoj kaj komentistoj, kaj fine – kvankam kronologie unua – tiu de la valonoj.

Plej nekomprenebla estis la reago de la internaciaj observantoj kaj novaĵkolektantoj. Ene de mallonga tempo la novaĵo rondiris tra la plej renomaj novaĵagentejoj. Ekde la milito en Irako ni scias, ke estas sufiĉe facile erarigi ĵurnalistojn, kaj ke ili tro facile kaj senkritike akceptas ion ajn sen taŭga kontrolo de la fontoj. Eĉ la renoma CNN tuj dissendis la novaĵon pri la sendependiĝo de Flandrio.

Tamen, por manu militari, perforte sendependiĝi, lando bezonas iom da antaŭpreparoj, kiujn oni ne povas nerimarkite plenumi. Tiaj antaŭpreparoj entute ne okazis en Flandrio. Eĉ la plej maldiligenta observanto ne kapablus pretervidi la aktivecon de tiaj antaŭpreparoj. Kaj tamen la internacia gazetaro sufiĉe serioze akceptis la „faktojn”. Povas esti, ke la valonaj tv-ĵurnalistoj per profesia lerteco vualis la veran karakteron de la elsendo; tamen restas tute nekompreneble, ke tiu moko atingis la ĉeftitolojn de la internacia gazetaro.

La dua reago sekvis nur la postan tagon, precipe en Flandrio. Ĝi precipe estis sento de indigno. Kial seriozaj ĵurnalistoj aŭdacas riski sian kredindecon per tia programo? Ne la informoj kaŭzis la indignon, sed la fakto, ke la tv-stacio uzis la formon de subita novaĵelsendo por krei satiran programon. Tamen iu ajn, kiu komprenas ion pri satiro, senhezite rekonos, ke la ŝajna aŭtenteco de satiro estas nepra kvalito necesa, por ke ĝi estu sukcesa.

Historiaj radikoj

Cetere, en Flandrio neniu kredis, ke la scenaro estis serioza. Jam dum pli ol duona jarcento Flandrio klopodas pere de interkonsentoj kaj paroloj atingi pli grandan memstarecon. La landparto sentas la bezonon stiri sin mem kaj ataki siajn proprajn problemojn laŭ propra maniero. Ĝi volas decidi mem pri sia estonteco. Tiu sento havas siajn historiajn radikojn, ĉar malgraŭ la fakto, ke ĝi daŭre estis unu el la plej bonfartaj landoj de Eŭropo, ĝi dum sia tuta historio estis regata de fremduloj, kiuj pumpis la riĉaĵojn el la lando al siaj propraj kasoj.

La tria reago okazis nur en Valonio – la franclingva parto de Belgio. Tie la programo kaŭzis ŝokon kaj hororon. Ĉu vere Flandrio eliris el la belga ŝtato? Sed, kio nun okazos al ili, la valonoj, kiuj tiom dependas – finance – de la unueca ŝtato? Ili apenaŭ povis imagi, ke ekde nun ekzistos iu fera kurteno, kie antaŭe estas nur lingvolimo – videbla nur pere de stratnomoj kaj vojindikiloj. Ili jam vidis la berlinan muron transportitan ĉirkaŭ Bruselo. Ili timis, ke ekde nun ili bezonos permesilon similan al tiu, kiu al palestinanoj ebligas iri labori en Israelo, kaj kiam ajn flandroj sentos la bezonon, ili fermos la pordojn, haltigos la (mon)fluon kaj malebligos la liberan vojaĝon al la sablaj strandoj de la Norda Maro. En Valonio regis la paniko.

Ĉu fikcio realiĝos?

Ĉiuj, kiuj iom sekvas la politikon en Flandrio, scias, ke, kvankam en la politika medio regas la emo je pli granda memregado, ne vere ekzistas de la tuta loĝantaro apogita plano al sendependiĝo. Tio tamen ne signifas, ke la scenaro estas tute neebla.

La faktoj pri Belgio estas tiaj, ke la du landpartoj apenaŭ ankoraŭ konas unu la alian. Ne ekzistas tutlanda radiostacio, kiu informas pri tutlandaj starpunktoj, problemoj, kulturo, okazintaĵoj ktp. Ne ekzistas tutlanda gazetaro. Malgraŭ tio, ke Valonio kaj Flandrio estas la plej apudaj najbaroj, ili plej malbone konas unu la alian.

Je la politika nivelo la sola unuiga faktoro estas la reĝa familio. Ĝi tamen pli kaj pli perdas apogon en Flandrio, unuflanke pro multaj skandaloj en ĝi, aliflanke pro sia tro granda orientiĝo al la franclingvanoj – almenaŭ laŭ la sentoj de multaj flandroj. Ironie estas, ke fine de la dua mondmilito la apogo al la reĝa familio estis inversa.

Ĉefministro

La pozicio de ĉefministro de la lando estas multe pli tikla. Dum la pozicio postulas tre striktan neŭtralecon, la persono, kiu plenumas la taskon, nepre apartenas ĉu al Flandrio, ĉu al Valonio, kaj estas malfacile teni la ekvilibron sur la loza ŝnuro de politikaj intertraktadoj. La ĉefministro devas esti akceptebla en ambaŭ landpartoj, kio ekzemple signifas, ke li devas regi la du – eble eĉ tri – lingvojn de la lando (la nederlandan, francan kaj germanan) sufiĉe bone, kaj ke li samtempe ne povas defendi tro regionajn starpunktojn.

Notindas ankaŭ la malsameco de la politika kaj ekonomia kulturo. Eĉ se la bildo de la diligenta flandro kaj la pigra valono estas nejusta karikaturo, tamen statistikoj montras, ke samaj leĝoj kaj reguloj en la nordo kaj la sudo de la lando estas aplikataj laŭ malsamaj kriterioj. Tio ekzemple evidentiĝas en la maniero, kiel trafiko estas regulita: pli da trafikkameraoj kaj pli da trafikpunoj en Flandrio, kvankam ne nepre valonoj ĉe aŭtostirilo estas pli obeemaj.

Nove konstruitaj domoj

Pli klare fine de decembro montriĝis tiu ĉi neegaleco en raporto pri imposto rilate nove konstruitajn domojn. Evidentiĝis, ke en Flandrio ĉiu nove konstruita domo estas kontrolita, dum en Valonio nur 70 % kaj en Bruselo eĉ nur 30 %. En Flandrio unu el kvar konstruantoj devas krompagi, dum en Valonio nur unu el dek sep. Similaj ciferoj estas akireblaj pri kontrolo je nigra laboro, je malemo akcepti proponitan laboron, pri pagoj el la malsanasekuraj kasoj ktp.

Dum ĉiu flandro povas senprobleme akcepti la ideon de solidareco translima – ne gravas, ĉu temas pri lingvolimo aŭ landlimo – malpli facile li toleras, ke iuj sekrete kaj inside klopodas je propra profito akiri pli grandan parton ol tiu, je kiu ili juste rajtas.

Ne estas tre verŝajne, ke Flandrio perforte aliros sendependecon. Tamen estas bone imageble, ke pro malsamaj aliroj al pluraj problemoj la du landpartoj ankoraŭ pli drivos for unu de la alia, tiel ke finfine la lingvolimo iĝos tia netransirebla abismo inter la du partoj, ke la disiĝo laŭ naturaj leĝoj efektiviĝos.