Spirita vivo

INVITO AL DISKUTO

Kio estas spiriteco?

Religiuloj ofte diras, ke humanistoj neas spiritecon; tiam oni konfuzas spiritecon, kiun posedas ĉiuj homoj, kun religio. Sed ni ĉiuj evoluigas, per spertado, personan perspektivon, kaj ni rajtas nomi tion spiriteco. Kaj humanistoj kaj religiuloj estimas la fenomenon. Sed ofte la homoj supozas, ke „spirita” kaj „religia” estas samvaloraj. Ĉiuokaze „spirita” estas iom malpreciza koncepto.

En Britio eĉ inspektistoj de lernejoj asertas, ke „spirita” ne estas sinonima kun „religia”. Oni ne plu donas difinon ekzaktan al „spirita”. Tion oni povas kompreni, ĉar la vorto havas multajn diversajn signifojn. Ĝi estas aktuala. Oni ofte uzas la vorton, kvazaŭ ĝi havus la saman sencon kiel „religia”. Sed mi opinias, ke religio ofte asociiĝas kun fundamentismo kaj milito, kaj ankaŭ kun persekutoj, subpremado, superstiĉo ktp.

Kiajn spertojn ni, humanistoj, nomas „spiritaj”? Unue, muziko. Ne necesas esti fakulo pri muziko: perfekta modulado dum prezentado en koncertejo povas emocii iun ajn. Mi eĉ rekonas tion, kiam mi ludas iujn akordojn de himnoj.

Estas tre malfacile envortigi tiujn spertojn; se oni faras tion, la sperto fariĝas nur memoro. Dum la pasinta jarcento multaj homoj ĝuis kvazaŭ spiritajn spertojn eĉ en kinejo.

Ni rigardu la naturan mondon; ni ĉiuj kontemplas la mirigan mondon, ĉu la komplikan rapidecon de etaj kreitoj, ĉu la vastecon de la nokta ĉielo.

Imagopovo apartigas nin, homojn, de la bestoj. Foje la tre konata humanisto Fenner Brockway priskribis staton, kiun multaj homoj rekonus; li staris apud la maro dum sunsubiro kaj priskribis spiritan aferon: „Mi absorbiĝis en la belecon de la vidaĵo ... mi miksiĝis kun la spirito de la maro kaj ĉielo ... mi miris pri la steloj ... mi sentis min esti pli ol individuo; la vivo de ĉio estis interne de mi kaj ĉirkaŭ mi.”

Estas signife, ke oni ofte trovas tian spiritecon, kiam oni estas sola. Spiritaj spertoj ankaŭ ofte ŝajnas melankoliaj, ekzemple ĉe muziko, kiu estas tiel perfekta, ke ĝi estas iel trista.

Supozeble Brockway sciis pri la sentoj de Matthew Arnold, kiujn tiu esprimis en la rimarkinda poemo Dover Beach: „La maro estas serena ĉi-nokte ...”. Poemo povas afekcii spirite. La spertoj de Brockway estas parte estetikaj („mi absorbiĝis ... ”); la dua parto esprimas ion alian ol la okupata tago („mi sentis min esti pli ol individuo ...”), kaj en la tria parto li imagas sin mem kiel parton de la evolua procezo („la vivo de ĉio ...”).

Humanistoj estas speciale senantaŭjuĝaj pri spiritaj spertoj, ĉar ili estas sentemaj pri mortemo; niaj mensoj koncentriĝas je tiu ĉi vivo kiel la sola vivo. Krome, la spirita vivo estas persona; grup-spiriteco, en kulto, estas la rezulto de miljaroj da prahistorio, kiam homoj loĝis en tribaj komunumoj. Nuntempe ni ĉefe vivas per efemeraj renkontoj; ni ankaŭ havas fremdulojn en „skatolo” en niaj loĝoĉambroj; ĉiuokaze, ni vivas en artefarita medio.

Do, kio estas spiriteco? Nur momentoj de emocio, memoro kaj imago, kiuj donas al ni apartan konscion. Spiriteco estas laŭokaza sperto. Ĝi ne povas esti bazo por konstrui kredosistemon.

En tiu senco oni uzas la vorton bagatelige por priskribi ion plaĉan depende de diversaj cirkonstancoj. Ne povas ekzisti „spirita vivo”; spiriteco estas rezulto de ekzaltaj, sublimaj momentoj travivitaj.