Ŝerco kaj satiro

DEMOKRATIO

Avidaj piratoj defendas justecon

Mi pensas, ke la sekva logika enigmo diras al ni ion pri demokratio.

Cent raciaj kaj avidaj piratoj devas dividi trezoron inter si, kaj ili uzas la sekvan metodon. Unue la plej aĝa pirato proponas dividon, kaj ĉiuj voĉdonas por aŭ kontraŭ tiu propono. Se ne estas plimulto kontraŭ la propono, ĝi estas akceptita kiel la definitiva divido. Alie, oni mortigas la proponinton, kaj la plej aĝa restanta pirato devas proponi dividon, kaj tiel plu. Kiun dividon proponu la plej aĝa pirato?

Estas facile solvi la enigmon, se oni unue solvas ĝin por unu pirato, poste por du piratoj, poste por tri piratoj, kaj tiel plu. Se estas nur unu aŭ du piratoj, evidente la plej aĝa pirato prenu la tutan trezoron; ne estos plimulto por voĉdoni kontraŭ la proponinto. Se estas tri piratoj, la plej aĝa povas rezoni jene: se mia propono estos malakceptita, la due plej aĝa prenos ĉion; tial, sufiĉas donaci unu groŝon al la plej juna pirato, por ke li subtenu mian proponon. Do la plej aĝa pirato proponas doni unu groŝon al la plej juna kaj la ceteron al si mem. La plej juna subtenas la proponon, kaj la meza pirato ricevas nenion.

Se estas kvar piratoj, la plej aĝa rezonas jene: se mia propono estos malakceptita, la due plej aĝa proponos doni unu groŝon al la plej juna kaj la ceteron al si mem, kaj tiu propono estos akceptita; tial, sufiĉas doni unu groŝon al la trie plej aĝa pirato, por ke li subtenu mian proponon. Do la plej aĝa pirato proponas doni unu groŝon al la trie plej aĝa kaj la ceteron al si mem, kaj la propono estos akceptita.

Daŭrigante tiel, oni vidas, ke la solvo de la enigmo pri cent piratoj estas jena: la plej aĝa proponas doni po unu groŝon al piratoj 3, 5, 7, ktp, dum la ceteron ricevas li mem. Tiuj, kiuj ricevas ion, subtenos la proponon, kaj la propono estos akceptita, ĉar duono de la piratoj voĉdonos jese.

Ĉu vere el tia enigmo oni povas konkludi ion pri la vera mondo? Kompreneble, ne rekte. En la enigmo temas pri simpla kaj ideala situacio, dum la vera mondo estas multe pli komplika. Tamen, se avido, racio kaj demokratio logike kondukas al tia maljusteco en simpla, teoria situacio, estus strange kredi, ke la samaj faktoroj kondukos al justeco en la vera, kompleksa mondo.

Kaj fakte la solvo de la piratenigmo havas analogion en la vera mondo. Vidu, kion proponas la plej aĝa pirato: li donas iomete da mono al duono de la piratoj kaj kvazaŭ diras jene: „Vi, kiuj ricevas iomete da mono, voĉdonu por mi, ĉar se vi ne voĉdonos por mi, same avida homo min anstataŭos, kaj tiam vi eble ricevos tute nenion.”

Politikisto en demokratia lando povas agi simile: li nur devas konvinki iomete pli ol duonon de la balotantoj, ke ili estas iomete pli riĉaj sub lia regado ol sub la regado de alia, same avida politikisto de alia partio, kaj tiuj balotantoj volonte subtenos lin, malgraŭ tio, ke la politikisto prenas preskaŭ ĉion por si mem.

Mi tezas, ke ĝuste tio neeviteble okazas en demokratia lando kun tradicia balotsistemo, se homoj kondutas avide kaj racie – kiel ekonomikistoj ja volas, ke ili kondutu!

Sed vidu la ironion: oni apenaŭ povas imagi, ke tioma maljusteco okazus inter veraj piratoj. Veraj piratoj ne estus sufiĉe raciaj. Se ilia ĉefo proponus tian maljustan dividon, ili kolerus; ili ignorus la regulojn kaj eltirus siajn glavojn.

Bedaŭrinde, al la civitanoj en tipa „demokratia” lando mankas la pirata spirito, kaj mankas al ili ankaŭ glavoj. Ili ŝafe obeas la regulojn kaj akceptas maljustecon, timante pri la propraj kapoj, aŭ eble rezonante: „Nu, ni ja voĉdonis, kaj tiu partio venkis, do ni devas nun akcepti ties regadon.”

Se la tezo estas ĝusta, eble la sola maniero certigi justecon estas, ke almenaŭ kelkaj homoj estu malraciaj, koleremaj kaj armitaj. Hodiaŭ oni (mis)nomas tiujn homojn „teroristoj”. Tamen, mi proponas, ke ni salutu ilin kiel la gardantojn de justeco.