Scienco

TUTMONDA PLIVARMIĜO

Epidemiaj sekvoj en Eŭropo

Ĉu la tero fariĝos saŭno? – tiun elokventan titolon portis la kovrilo de la revuo fine de 2005 (MONATO 2005/11). En tiu sama numero aperis artikolo de la ĉefredaktoro Stefan Maul Migrobirdoj, kie la aŭtoro tre bedaŭras, ke la hirundoj pro plivarmiĝo „jam ne plu venas al Germanio en meza Eŭropo”. Nu, ja, efektive, ŝanĝoj de migrovojoj de la birdoj estas preskaŭ objektiva kriterio de la tutmonda plivarmiĝo. Sed kion pri tio diras la sciencistoj? La plimulto el ili fakte konfirmas la realecon de la tutmonda plivarmiĝo kaj certas, ke la klimatŝanĝoj estas precipe kaŭzataj de homa agado. Ili indikas, ke longdaŭra kresko de industriaj ellasoj de forcejaj gasoj (ĉefe karbondioksido, sed ankaŭ metano kaj iuj aliaj gasoj) povas draste altigi la tutmondan averaĝan temperaturon. Rezulte de tio komencos degeli la glaĉeroj de Arkto kaj Antarkto, de multaj montaroj (ekzemple, de Alpoj), Gronlando ktp, kio kondukos al vastegaj apudbordaj inundoj kaj eĉ al malapero de multaj apudbordaj urboj.

Estas ankaŭ malmultaj sciencistoj, kiuj opinias, ke la klimatŝanĝoj ne estas kaŭzataj de homoj, sed dependas de naturaj procezoj. Mi ne intencas diskuti la kaŭzojn de la tutmonda tervarmiĝo, ĉar mi ne estas specialisto pri klimatologio. Tial por mi nur gravas, ke sendepende de la kaŭzoj, plivarmiĝo estas objektiva fenomeno. Kiel epidemiologo, sube mi atentas la epidemiajn sekvojn en Eŭropo rezulte de la tutmonda plivarmiĝo. Antaŭ ĉio mi traktos la probablan disvastiĝon de iuj infektmalsanoj.

Paradizo por insektoj kaj akaroj

Ekzistas multaj infektmalsanoj, kies disvastiĝo pleje dependas de temperaturaj kondiĉoj. Tiuj estas la malsanoj, kiuj transmisiiĝas per sangosuĉantaj insektoj kaj akaroj. El ili la plej minaca estas malario, kaŭzata de protozooj (plasmodioj), kiuj transmisiiĝas per kuloj de la genro anofelo (Anopheles). Antaŭ ĉirkaŭ 60-70 jaroj malario en Eŭropo ankoraŭ estis disvastiĝinta malsano. Rezulte de utiligado de novaj persistaj insekticidoj kaj efikaj kuraciloj epidemioj de malario en Eŭropo iom post iom komencis retiriĝi kaj baldaŭ estis praktike likviditaj. Nuntempe en la eŭropaj landoj estas registritaj unuopaj kazoj de malario, precipe enportitaj el endemiaj regionoj. Sed en multaj landoj de la mondo ĝis nun malario estas terura plago por la loĝantoj. Do en Afriko ĉiujare aperas pli ol 500 milionoj da novinfektitaj malariaj malsanuloj, el kiuj pli ol du milionoj pereas, precipe rezulte de malariaj cerbaj komplikaĵoj. La plej danĝera plasmodio, Plasmodium falciparum, kaŭzanta tropikan malarion, en multaj regionoj fariĝis rezista al multaj antaŭe efikaj kuraciloj. Pro klimatplivarmiĝo en Eŭropo aperos la plej favoraj kondiĉoj por reproduktiĝo de kuloj. Alta temperaturo rapidigos la evoluon de kulaj larvoj. Krome, pli varma vintro permesos al multaj kuloj travintri en la matura stadio. Rezulte de enmigrado al Eŭropo de multaj rifuĝintoj el tropikaj regionoj, kie tutmonda plivarmiĝo povas kaŭzi klimatsekecon kaj senrikoltecon, verŝajne venos homoj, infektitaj de malario, kio kune kun abundeco de malariaj kuloj povas konduki al epidemia eksplodo de malario en Eŭropo.

Kuloj kaj moskitoj

Pro plivarmiĝo en Eŭropo aperos favoraj kondiĉoj por disvastiĝo de alia malsano: okcident-nila febro. Tio estas danĝera virusa infektmalsano, transmisiata de kuloj, por kiu estas karaktera grava komplikaĵo: meningito-encefalito. La malsano jam delonge eliris el Afriko kaj antaŭ nelonge estis registrita en multaj landoj: Usono, Kanado, Israelo, Rumanio, Rusio kaj aliaj. En Rusio preskaŭ ĉiujare epidemioj de la malsano okazas en la volgograda kaj astraĥana regionoj. Grandan rolon en la disvastigo de la malsano ludas migrantaj birdoj. Rezulte de plivarmiĝo oni ne povas escepti aperon en Eŭropo de tiel danĝeraj virusaj hemoragiaj malsanoj, kiel denga febro kaj flava febro. La vehikloj de iliaj virusoj estas kuloj, precipe de la genro Aedes, kiuj estas tre senkapricaj kaj povas reproduktiĝi rezulte de plivarmiĝo en iaj ajn flakoj.

Dum plivarmiĝo aperos favoraj kondiĉoj por reproduktiĝo de moskitoj, kiuj en Eŭropo transmisias la protozoan malsanon viscera lejŝmaniozo. Ĝi estas tre danĝera malsano, kiu atakas la medolon, sangon, hepaton, lienon. Sen kuracado ĝi estas absolute mortiga (por kuracado estas sukcese aplikataj precipe preparaĵoj de antimono). En Eŭropo la malsano precipe renkontiĝas en la landoj mediteraneaj (Italio, Hispanio kaj aliaj). Nuntempe, laŭ informo de sciencistoj de tiuj landoj, viscera lejŝmaniozo estas pli disvastiĝinta pro oftiĝo de aidoso, kiu detruas la imunstaton de infektitoj.

La klimatplivarmiĝo en Eŭropo kontribuos al plimultiĝo de akaroj kaj transigoj de iliaj malsanoj. La plej aktuala kaj disvastiĝinta estas la akara boreliozo, kaŭzata de la spiralecaj bakterioj Borrelia burgdorferi. Alia nomo de tiu malsano estas „Lajm-malsano” (Lyme [lajm] estas urbo en Usono, kie pli ol 30 jarojn antaŭe estis distingita tiu malsano). Dum la malsano precipe estas atakataj la dermo (per migranta eritemo), artikoj, nerva sistemo, koro. Kvankam la malsano estas bone kuracebla per antibiotikoj, ĝi povas transiri al kronika formo. La Lajm-malsano transmisiiĝas per la mordo de akaroj de la genro Ixodes. La malsano estas registrata preskaŭ en ĉiuj kontinentoj. Plej ofte ĝi renkontiĝas en Usono, sed estas registrata ankaŭ en Kanado kaj en multaj landoj de centra, nord-okcidenta kaj orienta Eŭropo. En Rusio la malsano estas diagnozata precipe en orientaj kaj nordaj regionoj.

Alia virusa malsano, kiu transmisiiĝas precipe per mordo de akaroj de la genro Ixodes, estas akara encefalito. La malsano estas precipe disvastiĝinta en la azia parto de Rusio (Siberio, Malproksima Oriento kaj aliaj regionoj). Lastan tempon, pro plivarmiĝo, la akara encefalito fariĝis pli disvastiĝinta en multaj landoj de nord-okcidenta, orienta kaj centra Eŭropo.

Unu el la plej danĝeraj virusaj malsanoj, kiu oftiĝis pro plivarmiĝo, estas la konga-krimea hemoragia febro. La viruso transmisiiĝas per mordo aŭ hazarda dispremado de infektitaj akaroj precipe de la genro Hyalomma kaj dum kontakto kun sango de malsanuloj. Por la malsano estas tipaj multnombraj hemoragioj. La malsano estas ofte registrata en multaj regionoj de Afriko kaj Azio. Lastan tempon pro plivarmiĝo oftiĝis epidemioj de la malsano en la sudaj regionoj de Rusio. En Eŭropo la malsaniĝintoj de la konga-krimea hemoragia febro estis registritaj ankaŭ precipe en sudaj regionoj (Grekio, Bulgario, Serbio kaj aliaj).

Kiu estas avertita, tiu estas armita

Do, la tutmonda plivarmiĝo estas danĝera ne nur pro tiaj teruraj sekvoj, kiel subakvigoj de la multaj apudbordaj urboj, uraganoj ktp, sed ankaŭ pro kredebla apero de multnombraj epidemioj de la danĝeraj infektaj malsanoj. Tial tre gravas anticipe entrepreni preventajn agadojn kontraŭ probablaj epidemioj ... Estas malfacile preventi la aperon de infektmalsanoj transmisiiĝantaj per sangosuĉantaj insektoj. Necesas ellabori efikajn teknikajn rimedojn por preventado de la apero de marĉejoj ktp. Al sciencistoj tre gravas krei novajn efikajn kaj sendanĝerajn insekticidojn. Nuntempe jam ekzistas vakcinoj kontraŭ la akara encefalito. Estas ricevitaj la unuaj esperigaj rezultoj de la provoj de la malaria vakcino, kvankam por la finofara bato ankoraŭ necesos kelkaj jaroj. Antaŭ nelonge estis ricevitaj novaj kontraŭmalariaj kuraciloj faritaj el la ĉina kreskaĵo Artemisia annua. Estas kreita vakcino kontraŭ la Lajm-malsano, sed ĝia praktika utiligado elvokas akutajn diskutojn, precipe en Usono, pro eventualaj komplikaĵoj. Plej gravas ĉiam esti atentegaj rilate al la apero kaj disvastiĝo en Eŭropo de infektmalsanoj rezulte de la tutmonda plivarmiĝo. Eĉ pli simpla solvo estus eviti la tutmondan plivarmiĝon, la kaŭzon de tiom da nebrideblaj komplikaĵoj.