Politiko

BRITIO

Komence kora, fine rankora

Post dek jaroj kiel brita ĉefministro Tony Blair [teŭni blea] anoncis en majo la daton de sia eksiĝo – la 27an de junio. Ke Blair intencis eksiĝi iam antaŭ la venontaj tutlandaj elektoj (ne okazontaj ĝis post du jaroj), ne estis sekreto: la ĉefministro ekadiaŭis jam antaŭ la pasintaj elektoj, sed rifuzis indiki precizan eksiĝo-daton. Tiel, dum la lastaj jaroj li fariĝis iasence nur provizora ĉefministro, kies povo kaj influo neeviteble vaporiĝis.

Li postlasas ŝtaton plurpunkte pli fortan kaj pli prosperan ol en 1997, sed, kontraste, pli cinikan kaj konfuzitan. Ekonomie la lando de Blair floris, aparte dum la fruaj jaroj, verdire danke al la ministro pri financo Gordon Brown (verŝajne la ĉefministra posteulo de Blair). Senlaboreco, kompare ekzemple kun tiu en Germanio aŭ Francio, restis malalta, ankaŭ inflacio. Helpataj estis la plej malriĉaj en la socio, ekzemple pensiuloj kaj gepatroj kun junaj infanoj. Edziĝi rajtas samseksemuloj; ne plu tolereblas vulpo-ĉasado; kaj baldaŭ en publikaj lokoj oni ne rajtos fumi.

Troaj kaj timaj

Sed ĉu tio sufiĉas? Pro enormaj parlamentaj plimultoj, kaj pro la bonvolo de la brita popolo (kontraŭe, tamen, de la konservativa, kontraŭeŭropa kaj potenca bulvarda gazetaro), Blair posedis mandaton ŝanĝi kaj modernigi Brition. Tamen la reformoj montriĝis troaj kaj timaj. Troaj en la senco, ke la registaro suferis pro iniciatozo: senĉese elfluis el registaraj oficejoj planoj kaj projektoj, skemoj kaj skizoj, plejparte ĵargono-riĉaj, sed praktiko-povraj, tiel ke fine neniu plu kredis ministrajn eldirojn kaj aliajn anoncojn el la registara aparato.

Elektote, Blair indikis kiel prioritaton klerigadon. Nun, anstataŭ travidebla ŝtata lerneja sistemo, ekzistas miriado da lernejoj, privataj, duonprivataj, regataj de fondusoj, firmaoj aŭ lokaj instancoj, ĉiuj proponantaj la ŝtatan studprogramon, sed kelkaj specialiĝantaj pri natursciencoj, inĝenierado aŭ artoj. Cetere, registaraj specialistoj pri publikaj rilatoj insistas, ke la klerec-nivelo jaron post jaro altiĝas. Dume plendas industriistoj kaj aliaj dungantoj, ke mankas bazaj kapabloj pri matematiko kaj la angla lingvo. Kiun kredi? Tiel enŝoviĝas en la landan menson cinikismo kaj konfuzo.

Privataj kuracejoj

Same la landa sansistemo. La registaro investis rekorde kaj, certe, pacientoj ne tiom longe atendas operaciojn. Aliflanke, la sanservo estas tiom ofte reformita, ke kuracistoj kaj flegistoj, kies postenoj kaj eĉ foje hospitaloj estos eliminitaj, seniluziiĝas. Krome, malgraŭ la investoj, en pluraj partoj de Britio ne plu laboras kadre de la ŝtata sanservo dentistoj. Pacientoj estas devigitaj viziti privatajn kuracejojn kaj, memevidente, pagi pli ol laŭ la ŝtata sistemo.

Parlamentoj

Aliaj reformoj montriĝas supraĵaj kaj senkuraĝaj. Anstataŭ aboli la neelektitan, nedemokratian superan parlamentan ĉambron – la t.n. Ĉambron de Lordoj – okazis duonbakita reformo, kiu ne forbalais la bazan maljustecon de parlamentanoj neelektitaj. Enkondukitaj estis naciaj asembleo en Kimrio kaj parlamento en Skotlando, kun malsimilaj povoj, sed neniu nacia parlamento en Anglujo. Kimraj kaj skotaj deputitoj estas elektitaj per proporcia voĉdonado – ankoraŭ permesitaj nek en lokaj elektoj en Anglio, nek en britaj tutlandaj elektoj. Denove: politiko nekohera, kiu konfuzas kaj cinikigas. Almenaŭ en Nord-Irlando funkcias provinca parlamento (sed ne nur Blair respondecas pri ĝia starigo).

Nukleaj submarŝipoj

Restas aliaj farendaĵoj. Britoj demandas sin, kial ilia lando, la kvina plej riĉa en la mondo, posedas ĥaosan kaj, rilate fervojojn, ege multekostan transport-sistemon; kial rubaĵoj plu makulas komunumojn kaj kampojn; kial politikistoj parolas pri, sed ne agas kontraŭ poluado, planante, ekzemple, novajn flughavenojn por ekologie nedefendeblaj rabat-flugoj; kial, kiam enposteniĝis pli da policanoj, kreskas krimado. Alivorte, britoj sin demandas, kial troveblas mono ekzemple por novaj nukleaj submarŝipoj, sed ofte ne por lokaj lernejoj, hospitaloj aŭ aliaj servoj.

Certagrade mankas financaj rimedoj por plibonigi la ĉiutagan vivon de ordinaraj britoj pro la eksterlanda politiko de Blair, kiu resumeblas unuvorte: Irako. Irako, kiu tage konsumas milionojn da pundoj (ankaŭ junajn soldatojn); Irako, kiu konsumis ankaŭ la reputacion de Blair. Blair, kiu en 1997 promesis ludi pli kernan rolon en Eŭropa Unio ol antaŭaj britaj ĉefministroj, tamen pro Irako pelis sin en la brakojn de George Bush kaj en militon, kiun kontraŭis – nun eĉ pli kontraŭas – la brita popolo. Sincere, sed misgvidate surbaze de plej dubindaj informoj, Blair pravigis la Irak-militon, dirante, ke posedas Irako amasdetruajn armilojn, per kiuj eblus minaci kaj ataki Brition. Britoj ne forgesos, kaj ne pardonos, ĉi tiun eraron.

Historiistoj verdiktos pri Blair, ke li misuzis, aŭ eĉ tute ne uzis, la eblojn donitajn al li de la brita popolo. Li restis esence konservativa ĉefministro, kiu tro timis la bulvardan gazetaron, samtempe ne sufiĉe fidis parlamenton, por realigi fundajn, radikalajn kaj longdaŭrajn reformojn. Iasence Blair fariĝis alia viktimo de la t.n. kontraŭterorisma milito, certe de la Irak-milito. Tiel tio, kio kore komenciĝis en 1997, rankore finiĝis en 2007.