Spirita vivo

POLLANDO

Ni renkontiĝu ĉe la monumento al Korczak

La 1an de junio 2006, simbole en la internacia tago de la infanoj¹ en Varsovio estis inaŭgurita monumento omaĝe al Janusz Korczak [januŝ korĉak] kaj la orfoj, kiujn dum sia vivo li protektis, amis kaj estimis. Ĝi estas starigita sur tragedie simbola loko, kie troviĝis la lasta orfejo de Korczak.

De tie, matene la 6an de aŭgusto 1942, laŭ ordono de germanaj nazioj, oni forpelis d-ron Korczak (Henryk Goldszmit) kun liaj ĉirkaŭ 200 prizorgatoj kaj lia dungitaro. Dum terure malvarma tago ili devis piediri tra la geto al la Umschlagplatz (Transŝarĝa placo). Kaj de tie inter amaso da aliaj viktimoj ili forvojaĝis sian lastan vojon al koncentrejo Treblinka. Samtage ili estis gasumitaj kaj forbruligitaj ...

La ideo konstrui monumenton honore al Korczak ekestis baldaŭ post la fino de la dua mondmilito. Fondiĝis komitato: amikoj, kelkaj savitoj, iom da kunlaborintoj. Sed pasis jaroj.

Korczak fariĝis konata

Dume plurloke en la mondo oni omaĝis lin, diskonigis liajn profunde humanismajn ideojn. Nur en Varsovio, kie dum la tuta vivo li laboris, estis silentado ...

En la 70aj jaroj oni starigis buston pri li, antaŭ la enirejo al la orfejo ĉe strato Krochmalna 92 (nun Jaktorowska), kie 30 jarojn li laboris ĝis en 1940 li estis enigita en la geton de Varsovio.

Komence de la 80aj jaroj oni konstruis tre kortuŝan monumenton, sed lokis ĝin ... en judan tombejon, ĉe strato Okopowa. La solena malkovro okazis la 28an de oktobro 1982. Ĉeestis amikoj kaj adeptoj de la ideoj de Korczak el la tuta mondo. Kristanaj klerikoj kune kun rabeno preĝis. Sed mi substrekas: ne ie en la centro de Varsovio, sed en juda tombejo.

Simile pri Zamenhof

Indas memorigi malĝojigan fakton el pli fora pasinteco: kiam dum la postkongreso en Bjalistoko, en 1931, estis metita bazangula ŝtono por monumento al d-ro L.L. Zamenhof, laŭ permeso de lokaj instancoj en tre bona loko, la dekstrula gazetaro – precipe la eklezia – protestis, ke prefere oni loku tiun monumenton en parko, kie „la judoj kutimas promeni”. Trudiĝas demando ... al kiu malfacile estas respondi: ĉu la homaro iam alkreskos al tia homeco, ke ĝi komprenos ke homoj kiel Zamenhof aŭ Korczak per sia strebado plibonigi la mondon apartenas ne al unu etno sed formas trezoron por la tuta homaro ...?

Kiel menciite, la kortuŝa monumento pri Korczak estis starigita en la juda tombejo, ofte vizitata, sed la varsovianoj ĝenerale kaj certe la aliregionaj aŭ eksterlandaj vizitantoj, krom la judoj, malofte tien venadas. Krome, ĝi estis konstruita el sinteza rezino, kaj iom post iom ĝi komencis difektiĝi. Formiĝis do denove komitato por starigi, laŭ la sama aspekto, pli firman bronzan monumenton samloke.

Inde okazis ĝia inaŭguro la 6an de aŭgusto 2002, je la 60a datreveno de la neniigo de d-ro Korczak kaj liaj georfoj. Priskribo pri tio aperis en Monato de septembro 2002.

Nova monumento

Nun, post denove pluraj jaroj, oni faris decidan novan paŝon: fine nun estas starigita je lia omaĝo, kiel dirite sur simbola loko ligita al la lastaj monatoj de lia vivo, la monumento, centre de Varsovio, kiu vere proksimigos Korczak kaj liajn ideojn al pli vasta publiko kaj pola kaj eksterlanda. Fine okazis simbola „forkonduko” de tiu granda humanisto el la izolejo ĝisnuna.

Korczak plurfoje montris sian korligitecon kun Varsovio, eĉ enpelite en la limigitan spacon de la geto, eĉ vivante en teruraj kondiĉoj. Li skribis interalie: „Mi amas Vistulon varsovian, kaj deŝirita de Varsovio mi sentas neelteneblan sopiron. Varsovio estas mia, kaj mi estas ĝia. Mi diros pli – mi estas ĝi! Kune kun ĝi mi ĝojis, kune kun ĝi mi malĝojis. [...]” Ĉi-loke valoras substreki, ke ĉi citaĵo troviĝas en lia Taglibro je la dato 15 V 1942, do malpli ol tri monatojn antaŭ lia neniiĝo ...

La iniciaton realigi la nunan monumenton entreprenis en 1999 la Pola Asocio Janusz Korczak kaj la Fondaĵo „Shalom”. En la honora komitato estis artistoj, sciencistoj, politikistoj. Honoran protektadon je la tuto akceptis la edzino de la tiama prezidento de la pola respubliko, s-ino Jolanta Kwaśsniewska. Grandelane kunlaboris prof-ino Jadwiga Binczyska (de Pola Asocio J. Korczak) kaj s-ino Gołda Tencer (Fondaĵo „Shalom”). Por kolekti la necesan monon oni aranĝis interalie koncertojn, dum kiuj okazis aŭkcioj de artaĵoj kaj unikaj libroj donacitaj tiucele. Similaj aranĝoj okazis ankaŭ eksterlande, precipe en Britio.

En 2001 estis konkurso por projekti la monumenton. Prezidis la ĵurion prof-o Adam Myjak de la Akademio de Belartoj de Varsovio. El la plej eminentaj projektoj fine oni elektis por realigado tiun de Zb. Wilma kaj B. Chmielewski. En septembro 2003, sub granda intereso ankaŭ de urbaj aŭtoritatuloj, oni metis la bazangulan ŝtonon. Bedaŭrinde, la realigo prokrastiĝis ĉar la komitato ne sukcesis kunigi la bezonatan monsumon. Tiam la ĉefaj iniciatintaj organizaĵoj sin turnis al la instancoj de Varsovio mem. Tiuj transprenis la taskon.

Antaŭ unu jaro.

La 1an de junio 2006 okazis do fine la malkovro de la monumento. El tuta Pollando infanoj, precipe el lernejo kun la nomo Korczak, venis al la solenaĵo; ankaŭ de aliloke. Ĉeestis la membroj de la komitato, kaj pluraj gastoj. La prezidento de la respubliko, Lech Kaczyński en sia parolado esprimis kontenton, ke la monumento staras en la centro de Varsovio, vid-al-vide al la Palaco de la Junularo. Li ankaŭ diris ke „pri tiu monumento Varsovio atendis tro longe. Ni ŝuldis tion al li jam tuj post la milito. Tamen, ni devas esti kontentaj, ke fine ĝi realiĝis”.

Post la oficialaj paroladoj la gvidadon transprenis la infanoj. Sur la podio aperis laŭvice ensembloj kun scenoj bazitaj je la verkoj de Korczak. La programo estis vere varia: koruso kun tekstoj liaj, surscenejigo de eroj el liaj plej konataj libroj, kiel ekzemple Reĝo Maĉjo la Unua, poemoj, dancoj en popolaj kostumoj.

La altnivelaj prezentadoj de la infanoj funde kortuŝis la homojn. Zb. Wilma emfazis ke „ ... la plej grava, plej bela omaĝo al Korczak certe estis la amuziĝantaj infanoj ĉe la piedestalo de lia monumento”.

Sur la granda placo, kie ĝi nun staras, jam de jaroj renkontiĝas la junularo. Ĝi nun riĉiĝis per bela esprimpova monumento.

Verŝajne ankaŭ la esperantistoj, kiuj vizitos Varsovion, ne preterpasos ĉi tiun monumenton indiferente. Oni honoru lin en la urbo, kie li vivis kaj laboris. Ni tie renkontiĝu.

La tago de la infanoj jam en kelkaj landoj estas festata, interalie en Ĉinio, Germanio, Barato, Pollando, Usono. Ndlr.