Spirita vivo

La vualo, romantika kaj erotika

MOROJ

Nepre, por ne maljuste prijuĝi la vualojn, oni devus konstati, ke la belulinoj de la „dika vualo” tute ne restas tro avaraj. Dum ili pasas aŭ se ie sur la vojo aŭ en socia okazo vi trafas ilin, ili ofte donacas al vi agrablan kortuŝan ekvidon pri vizaĝoj aŭ elegantaj staturoj laŭ oportuna figur-movo, rideto aŭ palpebrumo, kiuj radias al vi plezuron kaj levas por vi la moralon.

En la kamparo de arabaj kaj islamaj landoj, kie la vizaĝ-vualo ĉiuokaze apenaŭ ekzistas, knabino ekzemple de Mez-Oriento (Libano, Palestino, Sirio, Jordanio) eĉ flirtas per levo de sia granda, brodita ŝalo, simple nigra aŭ bunta, iomete super la kapo nur dum unu-du momentoj, por ke vi povu ekvidi la inecon en la plenaĵo de ŝia hararo kaj la nete buklita plektaĵo. Ŝi timeme palpebrumas je siaj okulharoj al vi kun rideto sur sia vizaĝo; kaj kvankam, kiam ŝi preterpasas, ŝi ne sin turnas al vi, tamen vi sentas tute certe, ke tia ora radieto ankoraŭ blovetas parfuman amon al vi, dum ŝi foriras en tiujn rok-dotitajn vojetojn de la montara vilaĝo aŭ laŭlonge de la verdaj deklivoj malsupren en la valon de la rivero Litani. Intertempe, vi ankoraŭ ĝoje tenas tian imagon, kiu eĉ post jardekoj ne tute malaperas el via kora memoro.

La vualo mem, do, estas kaj kap-vestaĵo kaj romantika, eĉ erotika, allogaĵo, kies aspekton ambaŭ seksoj plezure ĝuas kaj kiun la socio aprobas.

Deveno

Ĉiuokaze, ĉu ne endas iom prove esplori, kial unuavice estiĝis la vualo, de kie ĝi devenis kaj pro kiaj kaŭzoj. Virinoj en la pasinteco kutimiĝis, kaj ankoraŭ kutimas, en kelkaj partoj de Arabio kaj islamaj landoj, uzi vualon laŭ diversaj manieroj, modoj kaj grandecoj¹. Iu tipo de vualo plene kovras la figuron ekde la kap-pinto ĝis la pied-fingroj, alia nur la figuron sen vizaĝo kaj manoj, tria nur la kapon kaj la hararon – ĉiam tamen kutime kun longa robo, almenaŭ ĝis sub la genuoj, kaj tiel plu, laŭ pluraj diversaj naciaj vestmanieroj.

Ĉar ĉi tiu aŭtoro dumlonge alterne loĝadis en urboj kaj en kamparoj de pluraj arabaj landoj kaj vojaĝadis tra arabaj kaj islamaj landoj, ofte kun vigla observado de arabo-islamano, kiu ankaŭ iom spertis „la alian flankon” de la mondo, tial prosperis al mi iel imagi, kiamaniere oni pratempe komencis uzi la vualon en Arabio kaj kiajn gravon kaj funkcion ĝi ankoraŭ havas por multaj loĝantoj.

Rilate al la vualo mem kiel vestaĵo kaj ĝia deveno oni eble povas supozi, ke ĝi originis kaj nature evoluis ĉefe pro la ĉirkaŭaj naturaj faktoroj kaj sociaj cirkonstancoj de la regiono – pli ĝuste ol aserti, ke ĝia uzateco estiĝis nur pro religiaj influoj, kiel iuj volus pensi nuntempe. Ni do provu konsideri kelkajn probablajn faktorojn.

Unue, oni povus ĝuste imagi la bezonon de vualo kiel masko kontraŭ sablo-ŝtormoj kaj brula varmo sub la dezerta suno, al kiu nepre la nomadaj beduenoj, la indiĝenoj, estas rekte malŝirmataj. Due, ĉar ekde antaŭ miloj da jaroj kaj ĝis antaŭ nelonge nenio povis protekti la nomadon kaj liajn familianojn kaj bestaron kaj aliajn havaĵojn krom la glavo kaj la sekreteco de kamuflado, tre verŝajne do oni bezonis maskadon kontraŭ dezertaj rabistoj. Fine, la vualo en sia plena grandeco estas la aba-robo. Tio estas fluanta vesto, kutime teksita el ŝaflano, kapro- aŭ kamel-haroj, kies koloro kutime estas nigra (nokta koloro), griza (vintra koloro), aŭ hel-flava (koloro de sablo), aŭ striita laŭ tiuj koloroj. La aba kutime kovras la tutan figuron.

Uzateco

Aba-robo (abao) servas tre diversajn utilojn. Ĉi tiu aŭtoro persone en diversaj okazoj rimarkis ĝian uzatecon interalie por la jenaj aferoj ĉe beduenoj en la dezerto kaj ĉe kamparanoj kaj foje ĉe urbanoj en diversaj partoj de Arabio.
1. Kiel kamufla masko, por eskapo kaj simile, kiam oni devas pasi fremdajn lokojn dum la ofta vagado en la vastaj malplenaj ebenaĵoj de la araba duoninsulo.
2. Kiel fajr-estingilo, ankaŭ kiel bandaĝo por vundoj, kaj simile.
3. Kiel armilo kontraŭ sovaĝa besto aŭ atakanto.
4. Kiel rimen-ĵetilo.
5. Ĉar la abao estas ege fluanta sur la staturo, ĝi povas iom kaŝi la efektivan figuron kontraŭ malamika pafado.
6. Kiel signalilo: oni svingas ĝin super la kapo en soleca loko (dezerto ktp) por atentigi malproksiman personon aŭ por peti helpon. Oni ankaŭ svingas ĝin ĉe festetoj, dum dancado aŭ kiam oni eligas milit-kriojn.
7. Kiel ŝnuro (por ligi beston aŭ boaton).
8. Kiel superpalto.
9. Kiel dormsako aŭ kapkuseno.
10. Kiel balancilo aŭ lulilo por infanoj.
11. Kiel boat-velo.
12. Kiel reto por fiŝkaptado.
13. Kiel kap-pufo, aŭ ŝultro-pufo por porti pezaĵojn.
14. Kiel balailo.
15. Kiel korbo por porti aĵojn.
16. Se ies figuro ne estas tre eleganta, certe pro sia rekta formo, la abao povas „korekti” la forman neperfektaĵon.
17. Kiel kribrilo de akvo kontraŭ argilo kaj akvo-insektoj.
18. Kiel mur-breto aŭ lignokorbo.
19. Kiel pluv- aŭ sun-ombrelo.
20. Kiel mato, „tablo”-tuko aŭ pleto por manĝaĵoj aŭ aliaj aferoj.
21. Kiel tendo, ankaŭ kiel kurteno inter ĝiaj sektoroj.
22. Kiel ventumilo (ankaŭ klimatizilo, kiam oni malsekigas la abaon).
23. Kiel prestiĝa vesto en iuj arabaj landoj (ekzemple en Saŭda Arabio).
24. Fine, ĉar la fadenoj de la abao estas sufiĉe fortikaj (kiel jam menciite, kutime faritaj el lano, kamel- aŭ kapro-haroj), do post jaroj, kiam ĝi malnoviĝas aŭ difektiĝas, oni povas malplekti la fadenojn kaj doni ilin al teksisto por denove teksi novan aba-robon.
Certe neniu alia unuopa vestaĵo povas servi ĉiujn tiajn kaj similajn utilojn.

Diversaj specoj de vualoj

La tradicia kufija-kaptuko: ĝi estas ankaŭ vualo, ankaŭ estas la virina ŝalo, en tuta Mez-Oriento. Ĝi estas eĉ biblia kap-vesto, certe la sama kiel tiu de Maria, la patrino de Jesuo. Historie oni povas diri, do, ke tia vest-modo estas tipa ĝenerale por la semida kulturo de Mez-Oriento. Eble pro la dezerta klimato, nur araboj plimulte bezonas la vualon. Kvankam vualo eble aspektas „fremde” por alilandanoj, tamen multaj el ili diras, kaj plurfoje tion mi aŭdis, ke al ili plaĉas la araba vest-modo, kvankam, dume, ĝia praktikeco por aliaj kulturoj en malsamaj cirkonstancoj, kompreneble estas alia afero.

Do, kiel jam dirite, estas la sablo, la varmo kaj la neamika soleco de la dezerto, kiuj unuavice devigis homojn uzi la vualon. Kvankam seksa atako tre malofte okazas inter beduenoj, ĉar tio estus granda honto por la tribo de la atakanto, kiu kutime pro tio ricevas severan punon, tamen virino devas kaŝi sian vizaĝon ankaŭ por kamufli. Mi ankaŭ rimarkis, ke kelkfoje bedueninoj vestas sin same kiel viroj, kio persone al mi aspektas erotika vest-modo, kvankam eble ili celas kaŝi sian sekson dum trairado tra fremda regiono. En tempoj de konflikto kaj reciprokaj invadoj – aparte antaŭ la naskiĝo de Islamo – oni ne hezitis kapti infanojn kaj virinojn kiel ostaĝojn; tamen ofte okazadis poste, ke la malamikoj edziĝis al tiuj virinoj, kaj do iliaj infanoj parenciĝis al ambaŭ rivalaj triboj – kio tiel estis faktoro por re-interpaciĝo ĉe la nova generacio.

Islamo ja donis disciplinon en Arabio, tamen la dezerto kun siaj kruelaj ĉirkaŭaĵoj eterne restas, kaj kune kun ĝi firme restas la leĝo: ĝi ne nur ne devigas ian ajn specifan vualon por la vizaĝo de la virino, tamen – male – ĝi devigas malkaŝon, ekzemple en aŭtoritataj lokoj, kiel en oficejoj kaj kortumoj, por montri la personan identecon. Ankaŭ virinoj kun nekovrataj vizaĝoj viciĝantaj malantaŭ viroj por preĝado en moskeoj estas komuna, kutima vidaĵo tra la tuta islama mondo.

Jen do la efiko de naturaj influoj kaj la pasintaj sociaj konsideroj, kiel ĵus menciite, ekzemple pri la fluantaj vestaĵoj de la blanka aŭ ruĝa aba-robo. Kvankam la ŝario (la islama leĝaro) baze postulas decan vestiĝ-stilon, kaj por viroj kaj por virinoj („Konsilu al la kredantinoj turni la okulojn for de tento kaj konservi la ĉaston; kovri siajn ornamojn (krom tiujn, kiuj normale estas senkaŝaj); tiri la vualojn sur la sinojn kaj ne malkaŝi siajn ornamaĵojn krom al edzoj kaj patroj” ktp – la Korano), longaj vestoj farua kaj hamdanija (ambaŭ superpaltoj el ŝaflano kun tre longaj manikoj) kaj la ŝirualo (fluanta pantalono) kaj aliaj similaj estas ankoraŭ elstaraj en la araba vest-maniero.

Se ankaŭ temas pri la nove-riĉaj araboj, dezert-klimataj vestaĵoj videble ne plu estas „laŭmodaj” ĉe pluraj el ili, pro la benoj de la moderna tekniko, ekzemple de la klimatiziloj, kiuj senigas la samumon (varman venton de la dezerto) de ĝiaj kornoj kaj jungas ĝin kiel malvarmetan venteton sub la infera suno. Ĉar oni ne atendas, ke araboj ĝenerale fariĝos multe pli riĉaj dum la venonta tempo, oni do ankaŭ ne anticipas, ke multaj el ili baldaŭ demetos siajn tradiciajn vestojn – same kiel pluraj jam faris – por fariĝi tiel nudaj, kiel tiuj, kiuj alprenas la tiel nomatan korpo-kulturon kaj ĝian idealon de „bel-formo”.

Intertempe, oni aprezas, ke kelkaj el tiuj vestaĵoj fakte restas praktikaj por la indiĝenoj, ekzemple la aba-robo, kiu almenaŭ en arabaj okuloj estas ne malpli ol gracia vestaĵo.

Cetere, iam en la fruaj sepdekaj jaroj aperis en la londona taggazeto The Times intervjuo kun eksterlandaj laboristoj pri la temo de la seksa revolucio kaj la tiama apero de virinaj mini-jupoj; ĉe tio jugoslavia laboristo komentis: „En nia lando oni ne montras tion, kion oni ne estas preta forvendi.” Jen fakte multe da vero pri la motivo de iuj elmontremaj tendencoj rilate al tiu sin-indulga, frivola „revolucio”.

1. Noto de la redaktoro: En norda Afriko ĉirkaŭ 200 jarojn post Kristo, do longe antaŭ la profeto Muhamado, junaj kristanaj virinoj subite grandamase forigis siajn vualojn, asertante, ke pro kristaniĝo ili ne plu bezonas uzi tiujn. La fama kristana teologo Tertuliano furioze reagis, asertante, ke estas tradicie ĉie, ke decaj virinoj uzas vualon – kaj judaj kaj sekve ankaŭ kristanaj. Tiu anekdoto sugestas, ke porti vualojn almenaŭ tie estas ege malnova kultura tradiciaĵo.