Politiko

BELGIO

Separismo ne, egalrajteco jes

Fine de septembro Hasbro, la produktanto de la konata financa ludo Monopoly, decidis provizore ne plu eldoni belgan eldonon, sed unue esplori, ĉu ne pli taŭgus flandra, valona kaj brusela versioj. Alia financa giganto, iom pli serioza, la revuo The Economist, pli-malpli samtempe titolis artikolon Belgium: Time to call it a day (Belgio: la adiaŭa horo). The Financial Times estas pli hezita. Ĝi anoncis: „La kulturaj diferencoj en Belgio povus kaŭzi ĝian finon.” Sed kion pensas la loĝantoj de Belgio mem? Ĉu ili volas du (aŭ pli da) ŝtatoj aŭ preferas resti kunaj? MONATO intervjuis kvindekon da abonantoj.

Same kiel The Economist, pluraj citas ekonomiajn kialojn por la tendencoj disigi la ŝtaton Belgio. Pieter Jan Doumen el Hechtel (Flandrio) skribas: „Ekzistas giganta monfluo de Flandrio al Valonio. Laŭ ABAFIM (Administracio de buĝetado, librotenado kaj financa gvidado), tiu fluo en 2003 sumiĝis je 6,6 miliardoj da eŭroj kaj ĉiujare kreskas¹. Do ĉiu flandro transdonis en tiu jaro 1100 eŭrojn al la franclingvanoj. Tio jam ne estas solidareco, sed rabado.”

Flandroj helpu nin

Pri tiu situacio konscias kelkaj valonoj, sed ili reciproke petas financan helpon, ĉar en antaŭaj jarcentoj ili subtenis la flandrojn. Dominique Vallet el Jemappes (Valonio) skribas: „Certe, la flandroj estas pli multaj ol ni (pli ol 60 % de la popolo); certe, ili estas pli riĉaj; certe, ili estas kuraĝemaj kaj plenfortaj. Sed ili forgesas, ke ekde 1830 (la jaro de la kreo de Belgio) ĝis pli-malpli 1960 tiu lando pliampleksiĝis precipe pro la valonoj, kiuj tiam estis la plej riĉaj. Nu, estas la vero: la valonaj politikistoj misregis, ili disperdis la riĉaĵojn de ĉiuj, ili ne faris la bonajn decidojn pri la ekonomia bonstato de Belgio, kaj nun Valonio estas ekonomia dezerto; pezo, kiu handikapas Flandrion. Sed ni permesis dum tiom da jaroj, ke Flandrio kresku! Nun ni bezonas helpon. Ĉu ili lasos nin morti?” Tamen, ĉu la mezuma flandro aŭ valono konscias pri la granda ekonomia diferenco inter la du ŝtatpartoj? Bernard Cassiers el Bruselo opinias: „Mi plurfoje demandis franc- kaj nederland-parolantojn, ĉu ili scias, pri kio temas, sed la respondoj estis aŭ pasiaj aŭ indiferentaj, neniam objektivaj.”

Nur riĉaj familioj gajnus

Ne ĉiu kredas, ke ĉiu unuopa flandro ŝparus 1100 eŭrojn jare, se Flandrio kaj Valonio sendependiĝus. Laŭ Edward Kusters el Brasschaat (Flandrio) ŝparus nur kelkaj: „Kiu havus avantaĝon de tia agado? Certe kelkaj grandaj familioj. Ili ne nur posedas industriojn, sed, pli grave, ili havas la monopolon de ĉiuj nederlandlingvaj ĵurnaloj kaj magazenoj kaj de unu televidstacio. La strebo estas bona por kelkaj riĉaj familioj, sed ne por Limburgo² kaj certe ne por Bruselo.” Maurice Wouters el Onhaye (Valonio) aldonas: „La divido [de Belgio] estas kun ĝojo antaŭvidata nek de flandraj, nek de valonaj ekonomikistoj. Ĉu tiu divido ne estos nova historia eraro?”

Kiel la problemo ekestis

Marc Vanden Bempt el Herent (Flandrio) bele resumis por ni: „En 1830 Belgio kreiĝis kiel bufro inter la eternaj rivaloj Francio kaj Germanio. Tiun rolon ĝi plenumis brile dum jardekoj, intertempe ĝin transprenis kaj ĝeneraligis Eŭropa Unio. La valona parto entenas la iaman princepiskopujon Lieĝo, la graflandojn Namuro kaj Henegovio kaj parton de la duklando Luksemburgio. La flandra parto entenas la graflandon Flandrio kaj grandajn partojn de la duklandoj Brabanto kaj Limburgo³. La rilato kun la historia terdivido do estas sufiĉe arbitra, kaj ne nur Belgio, sed same Flandrio kaj Valonio ŝajnas artefaritaj.”

Kaj la germanoj?

Estas iom frape, ke pluraj argumentas pri la sendependiĝo de Flandrio kaj de Valonio, sed ke malmultaj diras ion ajn pri la estonteco de la germanlingva parto de la ŝtato aŭ pri Bruselo, la grandparte franclingva enklavo ene de Flandrio. Laŭ The Financial Times, disfalo de Belgio en du partojn estas neebla. Laŭ ĝi, la germanlingva komunumo certe volos reiri al Germanio, la luksemburganoj volos denove aparteni al la Granddukujo Luksemburgo kaj Bruselo iĝos sendependa teritorio, simile al Vaŝingtono. Raymond Gérard el Broechem (Flandrio) ne tute samopinias. Laŭ li „la germana parto, kiu relative bonfartas, havos la eblecon alligi sin al Francio, Germanio aŭ Luksemburgo. Mi dubas, ĉu ili elektus Flandrion, eĉ se la lingvo nederlanda apartenas al la ĝermanaj.”

Kaj la reĝo?

Kaj kio pri la reĝo, se Belgio ne plu ekzistus? Raymond Gérard skribas: „Kio pri la monarkio? Tiu tute ne kaŭzas zorgojn. Ili kapablas savi sin mem, kaj fartos eĉ pli bone post la splitiĝo. Ĝenerale la valonoj subtenas la monarkion kaj la devizon de la lando: ‚Unueco fortigas’.”

Ĉu vere unueco fortigas, aŭ ĉu ni iru al la Eŭropo de la regionoj, ankaŭ en Belgio? Raymond Gérard plu komentas: „Laŭ mi, splitiĝo de la belga ŝtato eblas nur, se Eŭropa Unio plifortiĝas, kaj ni vere havos Eŭropon de la regionoj, ne nur de ŝtatoj.” Sed, li aldonas, „difini regionojn kaj ties kompetentojn estas malfacila tasko”.

Daniël Goes el Oostende (Flandrio) opinias: „La sola argumento, kiu pledas favore al daŭrigo de Belgio, estas la ekzisto de la monarkio. Tamen ĉu pro tio la korŝiraj jura kaj fakta malegalecoj inter flandroj kaj valonoj eterne devas esti dorlotata? Kiel fervora strebanto por homaj rajtoj kaj por la egalvaloro de ĉiuj homoj, inkluzive la decidrajton de popoloj pri si mem, mi povas esperi nur, ke la konstruaĵo ‚Reĝlando Belgio’ tre baldaŭ apartenos al la pasinteco.”

La solvo?

Problemoj do ne mankas, sed ĉu ekzistas solvoj? Pieter Jan Doumen opinias: „La plimulto de la flandroj ne deziras disiĝi de Valonio. Por tio ili bezonus ja du-trionan plimulton en la federacia parlamento, kio tre verŝajne neniam eblos. Sendependigo eblus nur, se ili farus revolucion, kion ĉiuj flandroj abomenas.” Marc Vanden Bempt kredas, ke „neniu belgo volas denove la nefederacian ŝtaton de antaŭ tridek jaroj. Kion ja li volas? Miriadoj da argumentoj favoras jen Belgion, jen du ŝtatetojn, amase ankaŭ internaj solvoj aperas. Ne ekzistas du belgoj kun sama bildo pri la fina celo. Ĉu do konservi la reĝlandon kaj iom ŝraŭbi pri la strukturo? Politikistoj plu diskutu kaj decidu, rapide por ne lasi Belgion sen registaro. Tio malbonas por ĉiuj belgoj, ĉu valonoj, ĉu bruselanoj, ĉu flandroj.”

Evidentiĝas, ke preskaŭ neniu respondinto al la MONATO-enketo volas la sendependiĝon de la diversaj etnoj en Belgio. Plimulto tamen deziras pli justan ŝtatreformon. Remy Sproelants (Paal, Flandrio) vortumas jene: „Belgio ne plu federaciiĝu, sed konfederaciiĝu. Restu malgranda konfederacia ĉefestraro, konsistanta el nur protokola reĝo, sen ajna politika povo (la sveda modelo), el ĉefministro kaj ministroj pri eksterlandaj kaj internaj aferoj. Eble aldoniĝu ministro pri defendo, kvankam oni povus dividi la armeon kaj kunfandi la elementojn en eŭropa armeo. Ĉiuj aliaj aferoj estu la respondeco de la tri konfederaciaj ŝtatoj Flandrio, Valonio kaj la Orientkantonoj⁴. Kaj Bruselo? Tie mi vidas nur unu solvon: ĝi estu la ĉefurbo de Eŭropo, de Belgio kaj de Flandrio sub eŭropa administrado.”

Grégoire Maertens el Bruĝo (Flandrio) ne samopinias pri Bruselo: „Dum jarcentoj kaj jarcentoj Flandrio cedis teritoriojn kaj personojn sekve de kompromisoj, militaj malvenkoj, traktatoj, interkonsentoj aŭ reĝa manipulado. Sufiĉas nun la cedado, la perfido. Suvereneco de Flandrio sen Bruselo estus denove malvenko, perfido. En federacia Belgio Flandrio povas atingi, kion ĝi volas, malfacile, jes, sed demokrate.”

Ni konkludas per la vortoj de Pieter Jan Doumen: „Separismo tute ne estas la kaŭzo de la konflikto, sed jes egalaj rajtoj por ĉiuj belgoj.”

1. La belga banko KBC jam unu jaron antaŭe faris similan studon, kaj taksis la monfluon de Flandrio al Valonio je 5 miliardoj da eŭroj jare. VBO, la asocio de belgaj entreprenoj, kalkulis 3,38 miliardojn, kaj laŭ la universitato de Namuro temas pri 5,3 miliardoj.

2. La orienta parto de Flandrio.

3. La iama graflando Flandrio troviĝas ankaŭ parte en Francio kaj parte en Nederlando, la iamaj duklandoj Brabanto kaj Limburgo troviĝas pli-malpli duone en Nederlando.

4. La germanlingva parto de Belgio.