Spirita vivo

DISKUTO

Kio estas spiriteco?

Mi akceptas la inviton de la redakcio al diskuto de la demando pri la spiriteco (MONATO 2007/6, p. 18). La diskuto ja necesas, ĉar la nocio „spiriteco” estas perceptata diverse.

W. H. Simcock ĝuste rimarkas, ke „oni konfuzas la spiritecon, kiun posedas ĉiuj homoj, kun religio”, kaj ke „spirita” estas iom malpreciza koncepto, ke la vorto „spirita” havas multajn diversajn signifojn, ke oni ofte uzas la vorton, kvazaŭ ĝi havus la saman sencon kiel „religia”. Li donas konkretajn ekzemplojn por montri, kio estas spirita. Li tamen ne donas difinon de la vorto. Per sia konkludo, ke „ne povas ekzisti ‚spirita vivo’; spiriteco estas rezulto de ekzaltaj, sublimaj momentoj travivitaj”, li limigas la nociojn „spirita” kaj „spiriteco”.

Mi klopodis trovi difinojn de la nocio „spirita” en du britaj kaj unu usona vortaro. Laŭ BBC English Dictionary, HarperCollins, 1992, la adjektivo „spiritual” (spirita) signifas: 1. Rilata al la homaj plej profundaj pensoj kaj kredoj pli ol al iliaj korpoj kaj fizika ĉirkaŭaĵo. 2. Rilata al la homaj religiaj kredoj. Ĉe tiu ĉi signifo estas esprimo „dekadenco de la spiriteco”. Tiu ĉi esprimo tamen limigas la sencon de „spiriteco” nur al la religia senco.

Laŭ la deka eldono de la Oxford Dictionary (Oksforda Vortaro), Oxford University Press, 1999, la vorto „spiritual” kiel adjektivo signifas: 1. Rilata al la homa spirito kiel kontrasta al la materiaj aŭ fizikaj aferoj. 2. Rilata al religio aŭ religia kredo. Laŭ Webster's Unified Dictionary and Encyclopedia (Unuigita Vortaro kaj Enciklopedio de Webster), H.S. Stuttman Company, Inc., Novjorko, 1959, la vorto signifas: Nemateria, rilata al la animo, sankta, religia. Sinonimoj: nemateria, nekorpa, intelekta, nemonda, pura, pia, sankta. Antonimoj: korpa, monda, materia, tera, malpura, provizora, laika, sekulara. Per la prezentitaj sinonimoj kaj antonimoj la difino fariĝas iom pli kompleta.

Ni vidu la difinon de la bulgara vorto „duhoven, ~na, ~no, ~i” (spirita) kaj de la vorto „duhovnost” (spiriteco) en volumo 4 de la Vortaro de la bulgara lingvo, Eldonejo de la Bulgara Akademio de Sciencoj, Sofio, 1984. Estas donitaj kvar signifoj kune kun po kelkaj citaĵoj el verkoj de bulgaraj aŭtoroj. Jen ili estas: 1. Rilata al la interna, psika vivo de la homo, al liaj konscio, psiko, spirito, animo. Kontraste al fizika, materia. 2. Kombine kun ligo, proksimeco k.s. tio, kio ekzistas inter du aŭ pli da homoj surkampe de la interna, psika vivo, rilate al iliaj ideoj, konceptoj, streboj, mondkoncepto, psikologio. 3. Rilata al la disvolviĝo de la kulturo, la scienco, la arto. 4. Rilata al la eklezio kaj la religio; eklezia, religia. Kontraste al laika, sekulara, civila. Ĉe tiu ĉi signifo „spirita” egalvaloras al „eklezia”, „religia”, „klerika”.

La vorto „duhovnost” (spiriteco) en la sama volumo, p. 490, havas la signifon de: 1. Kvalito de la spirito laŭ la unua signifo de la vorto „duhoven”. 2. Intelekta kaj emocia agado, spirita esenco de la homo, psikeco. 3. Psika kaj intelekta sublimeco, perfekteco, ĉeesto de spiritaj interesoj, de riĉa spirita vivo. Tiuj ĉi difinoj ŝajnas al mi esti pli kompletaj kaj pli ampleksaj.

Lige kun la difino de la signifoj de la vortoj „spirita” kaj „spiriteco” mi ŝatus referenci iujn eldirojn kaj kvalifikojn de la aŭtoritata rusa (sovetia) akademiano Dmitrij Sergejeviĉ Liĥaĉov (1906-1999), en kies koro de post 1958 ĝis lia forpaso Bulgario okupis apartan lokon. Li kvalifikis Bulgarion kiel „ŝtaton de la spirito”. Tiu ĉi kvalifiko naskiĝis el liaj meditoj pri la originaleco de la malnovbulgara literaturo, kreita en la 9a kaj 10a jarcentoj surbaze de la parolata bulgara lingvo, fariĝinta frua literatura lingvo en Eŭropo. Laŭ akademiano Liĥaĉov, la ŝtato de la spirito estis konturita de la faro de la du fratoj Cirilo kaj Metodo kaj de iliaj disĉiploj kaj adeptoj. Laŭ li, ĝi ne estas politika formitaĵo, sed ideo pri la memkonscio kaj etna identeco, bazita sur la lingvo, alfabeto kaj literaturo, sufiĉe matura kaj spirite signifa por respondi al la komunhomaj bezonoj kaj influi aliajn popolojn. Li konkludas, ke tiun ĉi spiriton ne povis venki la fremdaj konkerintoj: Bulgario ja transvivis la preskaŭ 200-jaran bizancan jugon (1018-1186) kaj la preskaŭ 500-jaran otomanan jugon (1396-1878). Per tiuj ĉi liaj vortoj estas elstarigita la signifo de la spiriteco.

Se ni analizus la enhavon de la rubriko Spirita vivo de MONATO, ni konstatus, ke ĝi estas difinita de pli ampleksa percepto de la signifoj de la nocioj „spirita” kaj „spiriteco”.

Fine mi mencios la vorton „senspiriteco”, kiu signifas mankon de spiritaj interesoj. Estas humanismaj aŭtoroj, kiuj lastatempe alarmas la socion pri la dekadenco de la spiriteco, perceptita en pli larĝa senco. Unu el tiuj aŭtoroj en Bulgario, kiu menciindas, estas profesoro Orlin Zagorov.