Spirita vivo

SORĈISMO

La sorĉistin-persekutoj: rerigardo kaj reinterpretoj

De la 14a jarcento kaj dum la sekvaj tri jarcentoj, furiozis tra la okcidenta kristanaro la tiel nomata persekutado de sorĉistinoj, kultura kaj socia fenomeno kompleksa kaj karakterizita de perforta subprema aktivado en multaj landoj. Pri la ĉasado de sorĉistinoj aŭ pri sorĉistinoj ĝenerale oni diris ĉion kaj la malon. Kelkaj subtenis, ke ili estis ono de esotera religio, sed oni ankaŭ asertis, ke temas pri elpensaĵo, nome projekcio de masklaj fantazioj; aŭ esprimo de „alternativaj” kulturoj. Teorioj marksismaj kaj liberalaj, interpretoj antropologiaj kaj sociologiaj alternadis, akumulante literaturon impresan pro kvanto kaj varieco. En la lastaj jaroj aperis verkoj, en kiuj oni provis enciklopedie sistemigi la malkovrojn kaj la sinsekvan historiografian debaton; sed la rezultoj ne ĉiam akordis kun la atendoj. Cetere pri la fenomeno „sorĉistinoj” oni publikigas tre multe, sed tro ofte restas ignorataj la plej freŝdataj akiraĵoj de profesiaj esplorantoj kaj interkonsentitaj punktoj de historiistoj.

Bona okazo por kontempli unurigarde la staton de la studoj pri tiu temo estas nun la Encyclopedia of Witchcraft. The Western Tradition, prizorgita de Richard M. Golden, (ABC-Clio, 2007, 4 volumoj). Oni ne alarmiĝu, ne temas pri enciklopedia kolekto de pocioj kaj receptoj, sed pri admirinda ekzemplo de serioza vastigo de esplorado kun interdisciplina karaktero, kiu ricevas kontribuojn de 172 specialistoj el 27 diversaj landoj. Konsiderante la aŭtoritaton de la grupo ŝarĝita kompili la unuopajn „voĉojn” (iuj nomoj: Henry Karmen, Brian P. Levack, Gustav Henningsen, Andrea Del Col, Oscar Di Simplicio, Gabriella Zarri, Martina Montesano), la verko proponas rimarkindan kontribuon al klarigado pri la fenomeno kaj pri ties dimensioj.

La rolo de la inkvizicio

En la kolosa esploro estas observate, ke se antaŭjuĝoj (nigraj legendoj) persiste daŭras ĉi-teme, tio dependas „parte el la fakto, ke la granda publiko ne havas senperan aliron al la studoj de la specialistoj, kaj parte el tio, ke certaj (mis)informoj utilas al nuntempaj ideologioj”. Inter la miskomprenoj daŭre pludonataj brilas, ekzemple, la rolo de la Inkvizicio, kiu por la plejparto de la publiko enkarnigas la institucion plej respondecan pri la sorĉistin-persekuto. Neniu rajtas nei la gravan influon de la famega Malleus Maleficarum, la manlibro por la inkviziciistoj verkita de la dominikanoj Kramer kaj Spenger, nek kaŝi la rolon de la inkvizicio en aliaj subpremaj aktivadoj. Sed ĉi-terene ŝajnas ke la nigraj legendoj devas esti reskribitaj. Fakte oni legas en Witchcraft: „La inkvizicio portugala, hispana, romana ne nur baldaŭ hezitis sin makuli per tiu subpremo kontraŭ sorĉistinoj”, veraj aŭ supozitaj, sed konkrete malhelpis „la senkateniĝon de la persekutoj de sorĉistinoj dum la 16a kaj 17a jarcentoj en la sudo de Eŭropo”, kaj tio, laŭ la enciklopedianoj, dependis de la garantiemo praktikata de la inkvizicia jursistemo. Kie la Inkvizicio havis pli da publika influo, kiel en suda Eŭropo, tie pli rapide malkreskis, kvante kaj pune, la nombro de la viktimoj.

Feminisma interpreto

Plue ni legas, ke ĵusaj studoj malfortigas, kvankam ne tratranĉas, la rektan ligon inter la persekuto de sorĉistinoj kaj la ina sekso. Veras, ke la plejparto de la viktimoj estis virinoj, sed veras ankaŭ, ke la „ĉasantoj” interesiĝis pri personoj kulpigitaj pri herezo kaj ne pri virinoj „kiel virinoj”, kaj fakte ne malmultaj viktimoj de la periodaj persekutaj ondoj estis viroj. Sociologia interpreto, iam en apogeo, kaj subtenata precipe inter la esplorantoj feminismaj, disvastigis la tezon, ke la sorĉistinoj estus la deponejaj gardantoj de la tradicia medicino en opono al la du novaj sociaj kategorioj, kiuj sin profesie ekprezentis: la medicinistaro kaj la klerikaro; la kulpigo pri sorĉado estus reaga sekvo de tiu kultura ŝanĝiĝo. Sed, por konfirmi tiun ĉi hipotezon, iam ege popularigitan, „nenia pruvo” povis trafi ĉi tiujn enciklopedio-verkantojn.

Kiom da viktimoj?

Laste, sed plej grave, ni atingas la plej delikatan temon, la nombron de viktimoj. La kvanto hodiaŭ proponata de la enciklopediaj historiistoj, malgraŭ osciladoj, estas ege malsama je la „ses ĝis naŭ milionoj da sorĉistinoj buĉitaj” paŭse ripetataj de „improvizitaj historiistoj de la persekuto de sorĉistinoj”, kaj eĉ el intelektuloj kiel Emile Zola, kaj ankaŭ tre malsama je la centmilo da viktimoj laŭ la kalkuloj de Voltaire.

La internacia teamo de spertuloj kunigitaj por la verko de R. Golden, skrupule kombinante la datenojn ĝis nun je dispono kaj ilin komparante kun la restaĵo de procesaj dokumentoj en suda Eŭropo, inklinas al la nombro de 30 ĝis 40 000 en ĉirkaŭ 350 jaroj. Kvanto timiga, certe, kiu signas la gravecon kaj la misecon de la fenomeno, kaj spronas al plia engaĝiĝo por plue esplori kaj ĉiam pli ĝuste interpreti. La sama sindeviga engaĝiĝo, kiu postulas ĝustecon kaj klarecon en la disvastigado de la rezultoj de la historia esploro kaj ties interpreto – kun la celo ne kaŝi la malsamajn konstrastantajn opiniojn, kiuj dialogas ankaŭ inter la „voĉoj” de tiu ĉi granda „enciklopedio”, kiun en diversaj landoj ie-tie oni recenzis ne sen surprizo. La verko utilos certe por diversaj celoj, ankaŭ por ke la hontega fenomeno okazinta inter evoluintaj modernaj ŝtatoj kaj kristanaj eklezioj ne produktu alian similan fenomenon: la emon kulpigi pri tio nur la „ideologiajn malamikojn”.