Spirita vivo

INTERVJUO

Budhismo en Taĝikio

En Taĝikio oni rajtas konfesi ajnan religion krom fundamentisman. Oni konfesas plej vaste islamon. Ankaŭ budhismo havas siajn adeptojn, kvankam malmultnombre.

Por iom ekscii pri la historio de budhismo en Taĝikio, ni turnis nin al membro de la Akademio de Sciencoj de Taĝikio, la direktoro de la Instituto pri Historio, Etnografio kaj Arkeologio, prof. Rahim Masov.

MONATO: Bonvolu rakonti pri monumentoj de budhismo en Taĝikio.

Prof. Masov: Budhismo, samkiel islamo kaj kristanismo, estas plej disvastiĝinta religio¹. Dum la lastaj jardekoj sur la teritorio de Taĝikio oni elfosis kelkajn skulptaĵojn de Budho. Plej interesa kaj granda estas la Budho en nirvano. Ĝin oni elfosis apud la vilaĝeto Aĝinatepa, je 15 km for de la urbo Kurgontepa. Ĝi estis detruita. Dum multaj jardekoj lokaj loĝantoj trovadis tie malgrandajn skulptaĵojn similajn al diablo kaj aliaj fabelaj bestoj. Pro tio oni nomis la apudan monteton Aĝinatepa (en la taĝika lingvo tio signifas „monteto de Diablo”).

La elfosadon en ĉi tiu loko oni komencis en 1960. Oni trovis tie ĉirkaŭ 1000 skulptaĵojn de diversaj grandoj. La skulptaĵo de Budho estis trovita en 1965, en profundo de 14 m.

Budho en la sanskrita signifas vekiĝinta. Ĉi tiu vorto estis la kromnomo de la reĝido Siddharta Gotama (623-544 a.K.), kiu estas la fondinto de budhismo.

En la 29a jaro de sia vivo li forlasis sian familion, kaj dum sep jaroj li vojaĝis kaj predikis. Li tre bone konis la vivon de simplaj homoj. Li diradis, ke ĉiu mem konstruas la propran vivon. Siddharta Gotama estis unu el la multaj Budhoj aŭ vekiĝintaj homoj, sed li estis la unua, kiu instruis homojn pri la metodo de vekiĝo.

Budhismo proklamas egalecon sendepende de socia tavolo kaj kastoj. Budhismo asertas, ke la ekzisto mem kaj ĉia deziro estas kialoj de turmento. Budhismo akceptas la morton ne kiel punon aŭ tragedion, sed kiel trapason al alia formo de ekzisto. Nirvano estas stato de memprofundiĝo en pensoj kaj liberiĝo el ĉio. La restintaj antikvaj manskribaĵoj pruvas, ke budhismo venis al Tohario (teritorio de la nuntempa Taĝikio) el norda Hindio. En tiu tempo estis konstruitaj kelkaj monaĥejoj.

MONATO: Kiam tio okazis?

Prof. Masov: En la 2a ĝis 4a jarcentoj, en la tempo de la kuŝana imperio, kiu regis sur la teritorio de la nuntempaj Afganio, Irano kaj centra Azio.

MONATO: Ĉu oni rajtas diri, ke en tiu tempo la loĝantaro de centra Azio konfesis budhismon?

Prof. Masov: Tiutempe en nia regiono estis disvastiĝintaj zoroastrismo, budhismo, maniĥeismo kaj kristanismo, kvankam nun 95 % de la loĝantaro konfesas islamon. Islamo en centra Azio ensorbis multajn erojn de aliaj religioj.

MONATO: Vi diris, ke sur la teritorio de centra Azio estis konstruitaj budhismaj monaĥejoj. Ĉu oni konstante loĝis en la monaĥejoj aŭ nur tranoktis tie kaj preĝis dum vojaĝoj?

Prof. Masov: Tie oni konstante loĝis. Laŭ la dimensioj de la monaĥejoj oni rajtas konkludi, ke en ili loĝis ĉirkaŭ 100 monaĥoj. Sur la teritorio de Taĝikio estis trovitaj kvin tiaj monaĥejoj. La specialistoj de nia instituto nun restaŭras unu el ili.

MONATO: Pro kio la skulptaĵo de Budho estas unika?

Prof. Masov: Skulptaĵojn de sidanta Budho ni trovas ofte, sed Budho en nirvano – tion oni trovas ege malofte. Ni elfosis la Budhon jam detruita, ĉar dum la tempo, kiam la araboj konkeris la teritorion de nuntempa Taĝikio, ĉiuj monumentoj de budhismo kaj zoroastrismo estis detruitaj. La skulptaĵo estas 14 metrojn longa. Ĝi estis farita el argilo. La specialistoj de la mondfama muzeo Ermitejo dum tri jaroj restaŭris nian Budhon. Pro tio ni ĉiam dankos al ili.

MONATO: Ĉu la muzeoj en Taĝikio havas bonajn kondiĉojn por konservi eksponaĵojn?

Prof. Masov: Bonajn kondiĉojn ni havas nur en la nova muzeo pri arkeologio, etnografio kaj historio, kiun ni antaŭ nelonge finkonstruis. Dum la lasta interna milito ĉiujn eksponaĵojn, kiuj enhavis oron aŭ arĝenton, ni disdonis al la kunlaborantoj de la muzeoj por kaŝi ilin. La skulptaĵon de la kuŝanta Budho ni deponis en la kelo de la tutlanda muzeo. En 2001 ni, kunmetante la partetojn de la korpo de la Budho, denove ĝin rekonstruis.

En Ermitejo oni ekspozicias objektojn, trovitajn dum elfosadoj en Taĝikio. Nia intelektularo ofte demandas, kial oni ne redonas al ni ĉi tiujn objektojn. Tion mi ne povas kompreni. Ermitejo estas muzeo havanta tutmondan signifon, kiel Luvro en Parizo aŭ Brita Muzeo en Londono. Kun la historio de nia popolo, kun ĝia materia kulturo kaj kun ĝiaj artoj ĉiutage nun konatiĝas milionoj da vizitantoj de Ermitejo. Se ni alportos ĉi tiujn ekspoziciaĵojn al Duŝanbo, do kie ni metu ilin, kaj kie ni trovos vizitantojn?

1. Noto de la redaktoro: Laŭ kelkaj budhistoj, budhismo estas nur filozofio, ne religio.