Politiko

BELGIO

Rekonu unu la alian

Post sia fondo en 1830 Belgio estis franclingva lando, kies plimulto parolis nederlande. Lokaj publikaj servoj en Flandrio ofte uzis la nederlandan, sed ĉiu funkciulo kaj ĉiu uzanto de la servoj rajtis paroli nur france kaj postuli respondon en la franca.

En 1932 oni enkondukis unulingvajn regionojn, sed ties limoj estis ŝanĝeblaj. Municipoj kun pli ol 70 % da uzantoj de la sama lingvo estis regataj en tiu lingvo; la aliaj estis dulingvaj, kaj tiun nombradon oni regule refaris. La rezulto estis, ke la francigo de Flandrio malplirapidiĝis, sed tamen daŭris.

Pro tradicio, pro la internacia prestiĝo de la franca, kaj pro la (tro?) bona lingvoinstruado en flandraj lernejoj, franclingvanoj povis facile ekloĝi en flandra municipo. Ili tre afable diris, ke bedaŭrinde ili ne bone parolas la nederlandan, do ili estis helpataj; ne trovis tempon lerni la lingvon, do ili estis daŭre helpataj, kaj diris al kolegoj kaj amikoj: „Venu ĉi tien, vi tute ne bezonos lerni la nederlandan.” Post kelkaj jaroj ili fariĝis 30 %, kaj ĉiuj lokaj funkciuloj devis eklerni la francan.

Ĉefurbo

En 1963 la lingvolimo estis fiksita. Nur la ĉefurbo restis dulingva (la tiama situacio), kaj kelkaj municipoj ricevis specialan reĝimon: unu oficiala lingvo por la interna funkciado de publikaj servoj, sed la rajto por loĝantoj esti helpataj en alia lingvo. En pluraj municipoj (franclingvaj kaj nederlandlingvaj) ĉe la limo inter Flandrio kaj Valonio tio helpis integrigi la „fremdlingvulojn”. Nur en ses nederlandlingvaj municipoj apud Bruselo, la efiko estis inversa: ili daŭre estis invadataj de franclingvanoj, kiuj nun postulas ŝanĝon de sia statuso.

La tuta franclingva gazetaro kaj ĉiuj valonaj partioj subtenas tiun postulon: en la ses municipoj oni prefere uzu la francan. Eble ne multaj volas batali por tio, kaj multaj valonoj eĉ preferas la nunan situacion, kiu ankaŭ protektas ilin kontraŭ ebla invado de la nederlanda. Oficiale neniu partio defendas tiun opinion.

Sed la tuta nederlandlingva gazetaro kaj ĉiuj flandraj partioj diras ne: la municipoj estas flandraj kaj restu flandraj. Eble kelkaj apartiĝemuloj koncedus kontraŭ rekono de sendependeco por la cetera Flandrio, sed la granda plimulto volas resti ĉe Belgio. Oni timas, ke post tiuj municipoj aliaj estos invadataj, kaj ke la lingvokvereloj neniam finiĝos. Estas eĉ pro tiu lingvolimo, ke ili amas Belgion, kiun ili prezentas kiel ekzemplon por Eŭropo: rekonu unu la alian, rekonu la unikecon de ĉiuj, sed kunlaboru por komunaj celoj.

Sociala sekureco

En aliaj aferoj estas flandroj, kiuj estas maljustaj. Nur malmultaj en Flandrio ankoraŭ aŭdacas defendi la socialan sekurecon, kiu (dum la lastaj jardekoj, ne antaŭe) kostas meznombre pli al la (pli riĉaj) flandroj, sed profitigas pli al valonoj.

Tiaj kontrastoj ekgravas pro la ekzisto de „du landoj” en Belgio: du gazetaroj preskaŭ ne legataj de la alia lingvokomunumo; partioj, kiuj preskaŭ ĉiuj estas unulingvaj; kaj elektoj, en kiuj ĉiu kandidato respondecas nur pri elektantoj el sia propra lingvokomunumo.

Por kontraŭi tiun tendencon, kaj reunuigi la landon, kelkaj politikaj sciencistoj el ambaŭ landopartoj proponis, ke parto de la parlamentanoj estu elektata de la tuta lando. Konkrete ili proponas (paviagroup.be), ke ĉiu elektonto havu du voĉojn por elekti la ĉambron de reprezentantoj (unu el la du partoj de la federacia parlamento): unu voĉon por elekti 15 kandidatojn, kiuj prezentiĝas al la tuta ŝtato, kaj unu voĉon por elekti reprezentanton de sia provinco (la 135 aliaj membroj de la ĉambro).

Dulingvaj listoj

Por plifaciligi la voĉdonadon al alilingvaj kandidatoj, ili proponas garantii, ke el la 15 elektotaj reprezentantoj, naŭ estu nederlandlingvaj kaj ses franclingvaj. La kandidatoj povos prezentiĝi en dulingvaj listoj (ekzemple de dulingvaj partioj), sed ankaŭ ligitaj listoj eblos: unu franclingva kaj unu nederlandlingva partio, kiuj deklaras sin solidaraj, kaj kies voĉoj en unua paŝo estos adiciataj.

Pri la detaloj oni ankoraŭ diskutos, sed pri la principo ĉiuj franclingvaj partioj jam konsentas. En Flandrio nur la apartiĝemaj partioj (ekstremdekstruloj kaj naciistoj) kontraŭas. Liberaluloj, socialistoj kaj verduloj estas por. La kristandemokrata partio ankoraŭ ne diris sian opinion. Ĝi ne volas rompi la aliancon, kiun ĝi havas kun la naciistoj.

Se la politikistoj trovos eliron el la nuna krizo, se ili sukcesos fari novan registaron kaj trovi la specialan plimulton necesan por ŝanĝi la konstitucion, unu el la reformoj, kiuj sekvos, certe estos plifirmigo de la tutfederacia demokratio. Kaj belgoj denove estos fieraj pri sia lando.