Moderna vivo

ARKPAFADO

Ne nur sporto, ankaŭ vivoformo

Juna knabino atendas kun aliaj, surĉevale. Venas ŝia vico. Per la genuo ŝi puŝetas sian ĉevalon, kiu turniĝas, kun klinita kapo, kaj ekgalopas. La knabino, surdorse de la galopanta ĉevalo, alĝustigas sian pafarkon, elpafas sagon, kaj prenas jam sekvan sagon, kaj elpafas ankaŭ ĝin. La du sagoj, siblantaj, eniras la celtabulojn. Eĉ ne unu minuto pasis.

Jen parto de la trejnado de rajdantaj arkpafistoj. La knabino estas 17-jara, sed en la grupo estas eĉ pli junaj. Kial ili elektis sporton tian? Kelkaj lernis rajdi, kaj intertempe alproksimiĝis al arkpafado. Aliaj komenciĝis per arkpafado, kaj dume ekis amo al ĉevaloj. „Ne nur sporto, sed ankaŭ vivoformo,” ili diras.

La komencantoj eklernas rajdi kun disetenditaj manoj por „disigi” la suban kaj supran partojn de la korpo. La suba korpo harmoniiĝu kun la ĉevalo; la supra – okuloj, brakoj, manoj – koncentriĝu pri la celo, la arko, la sagoj.

Sagopluvego

A sagittis Hungarorum, libera nos Domine („Liberigu nin de la hungaraj sagoj, nia sinjoro”): tiel sonis preĝo al Sankta Geminiano en la urbo Modeno en 924. Kronikistoj notis, ke hungaraj militistoj malofte batalis de proksime. Ili preferis ŝajnigi fuĝon kaj verŝi de malproksime sagopluvegon sur la kapojn de ofte pli multnombraj malamikoj.

Tiutempe en Eŭropo, Azio kaj Afriko estis ĝenerale uzataj t.n. longaj arkoj, kun longeco de 150–200 cm, el ligno, specife el taksuso (pro tio suferis taksusaj arbaroj en Anglio). Tamen la scitoj, iran-devena gento, evoluigis kaj uzis pli mallongan, t.n. kunmetitan aŭ repuŝantan arkon. Ĝi estas kunmetita el tri materialoj: el ligna bazo, kies ekstera fleksebleco pliiĝis pro aldonita tendeno kaj ties interna forteco pro korno-pecetoj.

La preta arko havis C-formon: kun kordo fiksita al la du ekstremaĵoj ĝi ricevis D-formon. Fiksi kordon bezonis fizikan forton, krome lertecon: sen „truko” ne eblis tion fari. Dum pafado la du „brakoj” de la arko „repuŝiĝas”, kaj la rezultanta energio pluigas la forton de la eligata sago. Tiel eblas flugigi sagon 200 metrojn, foje ĝis 300.

Speciala selo

La militistoj tenis en la mano ofte kvar ĝis kvin sagojn. Galopante, ofte turniĝante malantaŭen, ili eligis ilin unu post la alia. Necesis speciala selo, kun pli alta pomelo, kiajn oni ankaŭ nun produktas kaj uzas laŭ historiaj priskriboj.

Ĉie en la mondo la lingvo de arkpafado estas la hungara. Ekde 1994 estas organizataj internaciaj konkursoj du fojojn jare en Hungario. Okazas konkursoj ankaŭ eksterlande. Konkursantoj devas elpafi de sur galopanta ĉevalo dum 18 sekundoj kiel eble plej multe da sagoj. Per mallongigo de la tempo eblas akiri pliajn poentojn, kaj gravas, kiom da sagoj kapablas enmane teni la konkursanto. Ankaŭ necesas lerte uzi la sagujon.

Internacia lernejo

Apartan signifon havas la vestaĵoj. Diverskoloraj kaftanoj, kun zontuko kaj pantalono, kaj la koloro indikas jam atingitajn rezultojn. Cetere en Hungario funkcias internacia lernejo, kun hungarlingva instruado, pri arkpafado. Ĝin vizitis lernantoj el interalie Germanio, Ĉinio, Kanado, Nov-Zelando kaj Usono.

Ne facilas akiri la necesan lertecon. Bezonata estas speciala preparado. Laŭ Zsolt Keleman, kiu lanĉis rajd-programon por lernejanoj, rajdado malkovras preskaŭ forgesitan mondon: la programo kontribuas al personeca, korpa kaj mensa evoluigo. Prizorgante la ĉevalojn, lernantoj respondecas pri alia vivanta estaĵo.

Tiel, laŭ fakuloj, surĉevala arkpafado evoluigas fizikajn kaj intelektajn kapablojn: rememoron, koncentriĝon, memregadon. Samtempe ĝi formas moralajn ecojn: volon, kuraĝon, disciplinon, adaptiĝemon al komunumo. Tiuj ecoj valoras ankaŭ en la nuna mondo.