Lingvo

EŬROPO

La kornvala ne mortinta!

Kornvalo estas malgranda duklando kun areo de 3563 km², kiu situas sur duoninsulo ĉe la sud-okcidenta ekstremaĵo de Britio. Ĝi inkludas la insularon Scilly [sili], je distanco de 45 km de la ĉeflando, kaj la tuta teritorio havas 513 528 loĝantojn, el kiuj nur 32 % estas denaskaj kornvalanoj. La indiĝenoj ne rigardas sian etan landon kiel parton de Anglio kaj fieras pri sia kelta origino. Historie, Kornvalo estas unu el la restantaj keltaj landoj, kiuj konsistas el Irlando, Kimrio, Skotlando, la Manksa Insulo kaj Bretonio. (La galegoj de nord-okcidenta Hispanio ankaŭ rigardas sin kiel keltan popolon, kvankam ili ne plu parolas keltan lingvon.)

La kornvala lingvo apartenas al la britona grupo de la familio de keltaj lingvoj. Tiu grupo inkludas ankaŭ la kimran kaj la bretonan. La irlanda, skotgaela kaj manksa apartenas al la gaela lingvaro. Kvankam la britona familio kaj la gaela havas sufiĉe multan vortaron de komuna deveno (ankaŭ multe da radikoj troveblaj en la malaperinta gaŭla lingvo de Francio - vidu la verkon La galla lingvo de André Cherpillod), la du grupoj ne estas interkompreneblaj. La bretonoj estas posteuloj de kornvalanoj, kiuj transiris la maron en la 6a jarcento, kaj ilia hodiaŭa lingvo estas la plej proksima al la kornvala. Oni kalkulas, ke la kornvala dividas 80 % de sia baza vortaro kun la bretona, 75% kun la kimra, kaj 35 % kun la irlanda kaj skotgaela.

Oni kutimis aserti, ke la lasta flua parolanto de la kornvala estis iu virino, nome Dolly Pentreath [doli pentrit], kiu mortis en 1777, sed tio ne plu estas kredebla. Estas diversaj raportoj, ke ankoraŭ en 1875 troviĝis kelkaj parolantoj, kaj eĉ en 1906. La laste menciita estis virino nome Alison Tregenning, sed dum ŝia vivo la revigligo de la lingvo jam progresis. Resume, ŝajnas, ke la lingvo neniam estis tute forgesita. La revivigo komenciĝis en la 19a jarcento precipe per la klopodoj de du elstaraj gvidantoj: Henry Jenner [henri ĝener] kaj Robert Morton Nance [nans]. En la fruaj jaroj de la 20a jarcento, Jenner eldonis lernolibron kun la titolo A Handbook of the Cornish Language (Manlibro de la kornvala lingvo). Sekvis lernolibro verkita de Nance: Cornish for All (Kornvala por ĉiuj) (1929), kaj Lessons in Spoken Cornish (Lecionoj en parola kornvala) de A. S. D. Smith (1931). La rezulto de tiuj klopodoj estis estiĝo de tiel nomata Unuigita kornvala. Kelkaj opiniis, ke tiu formo de la lingvo estas tro rigida kaj arkaika, do kreiĝis iom reformita formo nomita Moderna kornvala.

En 1986, la plimulto de la kornvalaj asocioj kaj instancoj adoptis normigitan formon, kiun oni nomis Komuna kornvala. Ĉar ĉiuj tiuj formoj temas pri la skriba lingvo, tiuj diferencoj tute ne malhelpas komunikon inter parolantoj de la kornvala. La plimulto de l' parolantoj devenas de la pli aĝa generacio, sed la lingvo nun estas instruata al infanoj en kelkaj unuagradaj kaj duagradaj lernejoj. En la printempo de 2008, oni taksis, ke 2000 homoj flue parolas la kornvalan, kaj kelkaj personoj sub la aĝo de 30 jaroj estas edukitaj kiel denaskaj parolantoj. Oni neniam povus supozi, ke la plimulto de l' loĝantoj en Kornvalo iam parolos la kornvalan anstataŭ, aŭ kune kun, la angla, sed unu el la plej gravaj britaj lingvistoj, nome David Crystal [dejvid kristal], opinias, ke restos malgranda, sed influhava minoritata komunumo, kiu konservos la lingvon.

Ne mortinta

Post nia mallonga restado en Kornvalo, ni povas konfirmi, ke la kornvala ne estas mortinta lingvo, kvankam ĉie oni aŭdas la anglan. Krom la fakto, ke la angla estas la ŝtata lingvo de Britio, miloj da turistoj vizitas Kornvalon dum la feria sezono, kaj multaj angloj hejmiĝis en la duklando pro ĝia milda klimato kaj belaj plaĝoj, do oni ne povas esperi ĉie renkonti multajn parolantojn de la kornvala. Tamen, la bopatro de nia nevo estas fervora apoganto de la lingvo kaj kulturo de Kornvalo. Ĉe la edziĝfesto li fiere portis la kornvalan kilton – imitaĵo de la skota nacia vira vestaĵo, adoptita de kornvalaj patriotoj. En la ĉarma pitoreska vilaĝo Padstow [padsto] ni trovis librovendejon kun nomo en la kornvala lingvo, kaj tie ni aĉetis imponan novan kornvalan vortaron, Gerlyver Kernewek Kemmyn (Vortaro de komuna kornvala). En la biblioteko de la turisma urbo Newquay [niuki] (kornvale: Tewynn Pleustri), estis libroj en la kornvala kaj informa tuŝekrano, sur kiu oni povis trovi informojn en diversaj lingvoj, inkluzive de la kornvala. Do eĉ inter la oficialaj instancoj la kornvala estas rigardata kiel vivanta lingvo.

La 5an de novembro 2002 la brita registaro agnoskis la kornvalan kiel unu el la lingvoj inkludindaj laŭ parto 2 de la Eŭropa Ĉarto pri Regionaj kaj Malplimultaj Lingvoj, kaj deklaris, ke ĝi intencas registri ĉi tiun decidon ĉe la Konsilio de Eŭropo.