Spirita vivo

BIBLIO

Vulgato, Vulgatoj, Nova Vulgato

Kio estas la Vulgato (latine Vulgata), malfacile troveblas homo, kiu tion ne scias. Temas, fakte, pri la Biblio (malnova kaj nova testamentoj), latinigita el la greka kaj hebrea de Sankta Hieronimo kaj ties skolo (komence de la kvina jarcento post Kristo). Tiu Vulgato estis manskribiste kopiata, por ĝin konservi kaj transdoni, centojn aŭ pliĝuste eble milojn da fojoj, en diversaj landoj de kristanujo, kaj ĝi ankaŭ estis reproduktita en sennombraj liturgiaj legaĵlibroj. Kiu volus kaj povus kompari la diversajn mankopiaĵojn, tiu proprasperte konstatus, ke la kopio kiun li aŭ ŝi mem legas, estas malsama de tiu uzata en la najbara preĝejo aŭ kultura medio, kaj plukomparante, oni malkovrus, ke kelkdek aŭ kelkcent kilometrojn pli norde aŭ pli sude oni uzas ankoraŭ malsaman kopion. Se fine oni interesiĝus pri la unuaj bibliaj eroj tradukitaj al la etnaj eŭropaj lingvoj kaj dialektoj (italaj, francaj, anglaj, germanaj, portugalaj ktp), eble oni venus al la konkludo, ke tiu Vulgato disrompiĝis en ... plurajn vulgatojn!

De tio, evidente, venas la neceso trajarcente perceptata en multaj ekleziaj kaj kulturaj medioj, revidi, revizii, priserĉi, priesplori la tekston ... por reakiri, se eblas, la originalan vulgatan tekston.

Renesancaj klopodoj

Aŭtonome provis retrovi pli fidindan tekston de la biblio Erasmo el Roterdamo (1516), kaj la rezulto de lia laboro, farita precipe surbaze de ĵus ricevitaj grekaj tekstoj, ricevis poste pro vasta akceptiĝo inter evangelia kaj anglikana konfesioj la nomon Textus Receptus (Teksto akceptita), teksto kiu ja agitis la kulturajn akvojn, sed kontentigis tre malmultajn kompetentulojn. Novan provon rekonstrui la originan Vulgaton faris ĉe la pariza universitato Sorbono la konata Roberto Stefano (Robertus Stephanus), kiu en 1550 eldonigis Vulgaton, dividitan en versiklojn kritike korektitajn. Tiu eldono surbaze de diversaj malsamaj manuskripto-kopioj rezultigis „vulgatan” tekston, kiu ne plaĉis al la tiufaka sciencularo ... Aliajn, antaŭajn kaj postajn klopodojn, ni nun flankelasas al la priserĉado de bibliŝatantoj, ne sen tamen mencii la kolosan Poliglotan Komplutenan (aperis en 6 volumoj, 1514-1517, en la universitata urbo Complutum, alinome Alcalá, Hispanio): tio estas la unua poliglote = plurlingve presita biblio, kiu en unu el siaj ses kolumnoj aperigis ankaŭ la Vulgaton.

La romkatolika eklezio

Bibliŝatantoj sendube scias, ke la Koncilio de Trento (1545-1563) deklaris, ke la Vulgato de Sankta Hieronimo estas teksto „aŭtenta”. Ĉi tie „aŭtenta” signifas, ke tio estas teksto jure fidodigna kaj referencpunkto en liturgiaĵoj kaj seminariaj studoj. Sed la koncilio nek volis nek povis indiki, kiu teksto, inter la multaj, estas la vere aŭtenta versio, kaj instigis la papojn krei spertulajn komisionojn por rekonduki al la originala teksto.

La taskon prenis sur sin unue papo Siksto la 5a en 1580. Kiam la internacia komisiono, de li tiucele instalita, prezentis la reestablitan Vulgaton, sparkis plurflankaj kritikoj kaj protestoj ... Sekva papo, Klemento la 8a, kreis novan komisionon por revizii ĝin, komparante kun la originaj tekstoj, kiujn tiutempe oni opiniis malpli malsimilaj. Kaj tiel naskiĝis la Vulgato Siksta-Klementa (1592), kiu fariĝis disciplina normo en la katolika eklezio, kaj estis ne tute ignorata de anglikanaj kaj protestantaj medioj, kiuj ankaŭ baraktis en la serĉado de pli aŭtenta biblia teksto.

Moderna filologio

Sed dume surscenejiĝis, precipe en protestantaj kulturaj medioj, pli modernaj priserĉadaj hermeneŭtikaj metodoj kaj filologiaj konceptoj por rekonduki al la originalaj grekaj kaj hebreaj tekstoj ... Tiuj pristudaj metodoj disvastiĝis kaj generis la certecon, ke la reviziitaj Vulgatoj entenas ankoraŭ multege da neekzaktaĵoj kaj kopiistaj eraroj .... Kvankam veras, ke eĉ tiuj originalaj fontoj grekaj kaj hebreaj entenas diversajn malsamaĵojn kaj manipulaĵojn, tamen ne bremsiĝis la deziro ree elsarki kaj revizii la diversajn „Vulgatojn”.

Dua Vatikana Koncilio

Tiu ĉi deziro fariĝis devo pro instigo de la dua Vatikana Koncilio, kies membroj arde postulis, ke la papo reprenu la taskon, ree redakti kaj aperigi kompletan latinan biblion, konforme al la malkovroj kaj la sciencaj kriterioj akumulitaj tra la lastaj du jarcentoj. En 1965 estis kreita de papo Paŭlo la 5a internacia komisiono plurcentmembra kun fakuloj el multe da sciencoj, kaj eĉ alia kontrola komisiono ... La rezulto, kiun por la katolika eklezio en 1979 solene aprobis papo Johano Paŭlo la 2a, estis ... la „Nova Vulgato”!

Tiu ĉi eldono estas tiel grava, ke ĝi influis multajn tiusciencajn fakulojn kaj novajn tradukojn al diversaj nuntempe parolataj lingvoj, ankaŭ jam pro tio, ke ĉiu unuopa modifo estas akompanata, por la interesitoj, de longa kaj pruva filologia ktp aparato.

Kiaspecaj korektoj estas plej notindaj? Oni kalkulas plurmilojn (aŭ ĉu plurcentmilojn?) da ili: versikloj forigitaj kaj versikloj aldonitaj, frazaroj modifitaj, foje ŝanĝantaj la sencon. La plejmultaj modifoj, tamen, elstaras nur por literaturistoj. La nova itallingva biblio, ekzemple, modlita sur la nova Vulgato, enhavas ĉirkaŭ okcent mil modifaĵojn! Multaj, certe, praviĝas pro lingvaj adaptiĝoj kaj liturgiaj bezonoj, sed multaj pro la novaĵoj de la Nova Vulgato.

Demandoj

Kiamaniere oni povas reteni la doktrinon de multaj kristanaj eklezioj, laŭ kiu la biblio estas „parolo de dio”? Ĉu dio do lasis koruptiĝi siajn vortojn? Pro tiu dia parolo iam la kristanoj ja interbatalis, ne nur dialektike, unu kontraŭ la alia. Eble hodiaŭ ili malkovros, ke la batalo ĉesis ne nur pro la ŝanĝiĝantaj interkonfesiaj rilatoj, sed ankaŭ pro tio, ke ne plu ekzistas la „Sanktaskribe motiviga apogilo”!

La koncepto de „biblio = parolo de Dio” jam tiom signife diseriĝis ĉe teologoj kaj religiaj responsuloj, ke utilas ne rifuzi jenan ĝen-montran komparon: imagu, ke vi per via aŭto eniras ampleksan trafikcirklon, el kiu multas la elirejoj, ĉiuj markitaj per „biblio = parolo de Dio”, sed ĉiu unuope distingita per malsama difino. Nu, vi daŭre povos cirkle rondiri, ĉar ne troveblas la vere kontentiga difino!

Por eviti, tamen, tian problemon, la aprobantoj de la nova Vulgato certigas, ke nenio esenca suferis ŝanĝojn!