Scienco

RABIO

Batalo kontraŭ mortiga malsano

Rabio estas unu el la plej antikvaj malsanoj konataj al la homaro. Ĝi estis menciita en antikvaj medicinaj traktaĵoj de Mezopotamio, Ĉinio, Hindio, kaj Egiptio. Priskribon de tiu mortiga malsano entenas ankaŭ la monde konata egipta papiruso, la tiel nomata papiruso de Ebers, kiu estas konsiderata kiel antikva egipta medicina enciklopedio, kompilita antaŭ 3550 jaroj. Rabio estis bone konata al filozofoj kaj kuracistoj de antikvaj Grekio kaj Romo, kiuj prave kunligis la malsanon kun la mordo de rabiaj bestoj. Sentante teruron antaŭ la mortiga malsano, la homoj, morditaj de rabiaj hundoj, ne nur uzis infuzaĵojn de diversaj herboj kaj baniĝis en la sanktaj akvujoj, sed eĉ bruligis aŭ eltranĉis la mordlokon. Sed ĉio estis senutila. Malsaniĝis ĉiu tria mordita de rabia besto, sed post multenombraj aŭ pli danĝeraj mordoj, ekzemple en kapo, preskaŭ ĉiuj mortis.

Louis Pasteur, savinto de milionoj

Nur post la eltrovo de Pasteur de kontraŭrabia vakcinado aperis la ebleco savi homojn morditajn de rabia besto. En 1880, kiam Pasteur kun siaj kunlaborantoj Émile Roux kaj Charles Chamberland komencis esplorojn pri rabio, li estis preskaŭ sesdekjara. Tiam ne estis eĉ proksimume konata infekta agento, kaŭzanta rabion, ĉar virusoj estis malkovritaj nur en 1892. Sed tio ne haltigis la scienciston. Krom genieco, Pasteur posedis eksterordinaran kuraĝon, ĉar li konstante riskis sian vivon, kiam li forprenis salivon el la buŝego de rabia hundo por eksperimenta infektado de kunikloj. Sed nur post 5 jaroj da seninterrompaj esploroj, en 1885, estis akirita la unua vakcino, kiu savis la vivon de knabo mordita de rabia hundo. La vakcino posedis rimarkindan propraĵon: ĝi sekvigis la kreadon de antikorpoj, kiuj plejparte neniigis la virusojn de rabio ankoraŭ en la inkubacia (latenta) stadio de la malsano. La vakcino de Pasteur savis milionojn de terura morto. La vakcina stamo de viruso akirita de Pasteur ĝis nun estas utiligata por krei modernajn, pli perfektajn vakcinojn. La plej granda suplemento al kontraŭrabia vakcino estis eltrovo kaj akirado en la 20-a jarcento de specifa kontraŭrabia imunoglobulino (proteinoj de sango, kiuj plenumas funkcion de antikorpoj). Imunoglobulino entenas pretajn antikorpojn, kapablajn neŭtraligi la viruson de rabio dum la mallonga inkubacia periodo, kiam en la organismo ankoraŭ ne sukcesas formiĝi postvakcinaj antikorpoj.

Tragedioj ne malaperis

Nuntempe, malgraŭ tio, ke ekzistas sufiĉe fidindaj rimedoj por preventado de rabio, ĉiujare en la mondo, laŭ informo de la Monda Organizo pri Sano, malsaniĝas kaj pereas de rabio pli ol 50 miloj da homoj. La plejparto el ili estas loĝantoj de Afriko, Azio kaj Latina Ameriko. La plimulto de la malsaniĝintaj ne turnis sin al medicinistoj post la mordo de rabiaj aŭ nekonataj hundoj, aŭ faris tion tro malfrue, kiam en la organismo ne sukcesis formiĝi postvakcinaj antikorpoj. En iuj kazoj medicinistoj faris seriozajn erarojn, ekzemple aplikante por preventado de rabio nur vakcinon kaj ne uzante la specifan imunoglobulinon malgraŭ tio, ke la viktimoj havis multenombrajn mordojn aŭ mordojn de la plej danĝeraj lokoj, nome, la kapo, vizaĝo, kolo, manfingroj kaj aliaj. En tiuj kazoj la simptomoj de malsano ofte aperas post mallonga inkubacia periodo.Tial estis necese uzi krom vakcino ankaŭ specifan imunoglobulinon, entenantan la pretajn antikorpojn.

Dum mordado, la viruso de rabio el la salivo atakas la vundon kaj reproduktiĝas en la dermo kaj muskoloj. Iom poste, la viruso antaŭenmoviĝas laŭ nervaj fibroj en la cerbon, kie ĝi frapas la sensajn kaj movajn centrojn de la kortiko kaj same la cerebelon kaj multajn subkortikajn zonojn. La inkubacia (latenta) periodo de rabio varias de 7-10 tagoj ĝis kelkaj monatoj aŭ pli. La unuaj simptomoj de la malsano estas doloro aŭ, kontraŭe, perdo de sento en la mordloko, kaj ankaŭ kapdoloro, incitiĝemo, vomo kaj aliaj. Baldaŭ aperas la tipa, tre turmenta, simptomo: akvotimego (tial rabio ankoraŭ nomiĝas hidrofobio), kiam ĉe la malsanulo dum iu provo eltrinki eĉ unu guton de akvo, aperas konvulsiaj kunstreĉigoj de faringomuskoloj. Aliĝas paralizoj, konvulsioj, halucinaĵoj, kaj post 3-5 tagoj preskaŭ ĉiu malsanulo pereas. La kuracado precipe celas plifaciligi ĝismortajn suferojn de la malsanulo. Necesas enloki la malsanulon en apartan izolitan ĉambron. Oni aplikas narkotaĵojn, dormigilojn, kontraŭkonvulsiajn kaj aliajn medikamentojn.

Espero mortas la lasta

Ĝis nun rabio estas konsiderata kiel mortiga malsano. En 2004 la unuan fojon resaniĝis 15-jara malsanulino, ĉe kiu aperis simptomoj de rabio, unu monaton post kiam ŝi estis mordita de vesperto. Ŝi ne estis vakcinita kontraŭ rabio post la mordo. Ŝajne, la morto de la malsanulino estis antaŭdecidita. Sed iu kuracisto pri infektaj malsanoj en malsanulejo de la urbo Milwaukee (ŝtato Wisconsin, Usono), Rodney Willoughby, ne perdis esperon savi la junulinon. Subgvide de doktoro Willoughby, kuracistoj unue aplikis novan kompleksan metodon de resanigo. Tiucele, la malsanulino estis enigita kunhelpe de diversaj anesteziloj en komatan staton, kiu daŭris unu semajnon. Kuracistoj kvazaŭ „malŝaltis” la cerbon de la malsanulino. Verŝajne tio kondukis al malaltigo de virusa aktiveco en la cerbo. Krome la malsanulino ricevis kontraŭvirusajn medikamentojn. Post unu semajno, en la organismo de la malsanulino estis produktitaj propraj kontraŭrabiaj antikorpoj, kiuj, verŝajne, neŭtraligis la viruson de rabio. Sed por la plena resaniĝo de la junulino estis necesaj preskaŭ tri monatoj.

Bedaŭrinde, ĉiuj pluaj provoj resanigi aliajn malsanulojn de rabio per la metodo de doktoro Willoughby restas senrezultaj. Tial, apartaj kuracistoj rilatas al tiu metodo kun malkonfido, kaj parolas pri iu feliĉa koincido. Sed ankaŭ estas eble, ke resaniĝo de la malsanulino ne estis koincido. La metodo de doktoro Willoughby estis sufiĉe motivita. Necesas plu analizi kaj perfektigi ĝin. Kvankam kuracistoj subgvide de doktoro Willoughby savis la vivon nur de unu malsanulino de rabio, tamen, kiel estas dirite en la Biblio, „kiu savas nur unu vivon, tiu savas la tutan mondon”.

Ĉefaj restas preventaj rimedoj

Do, rabio ĝis nun estas nekuracebla malsano, kaj ĉefe restas preventaj rimedoj. La virusportantoj de rabio estas karnovoraj bestoj. En sovaĝa naturo tiuj estas vulpoj, lupoj, ŝakaloj, procionoj, skunkoj, vespertoj kaj aliaj. En loĝlokoj la fontoj de rabio precipe estas hundoj, kaj malpli ofte katoj. En suda kaj centra Ameriko la plej gravan rolon en disvastigo de rabio havas sangosuĉantaj vespertoj, kiuj sin nutras per sango de mambestoj kaj infektas ilin je rabio. Ili malĝuste nomiĝas vampiroj, kvankam biologie vampiroj estas aliaj, ne sangosuĉantaj vespertoj. Portantoj de la viruso de rabio same povas esti ankaŭ insektomanĝantaj vespertoj. Vespertoj prezentas la plej grandan danĝeron en transmisio de rabio, ĉar, diference de aliaj bestoj, ili estas longdaŭraj kaj sensimptomaj portantoj de la viruso. Por radikala neniigo de rabio necesas konstante malplialtigi la nombron de sovaĝaj fontoj de la infekto. Estis uzataj ankaŭ alimentaj logiloj kun kontraŭrabia vakcino por nutrado de vulpoj. Plej grave estas la ĉiujara vakcinado de ĉiuj hundoj. Sed la granda nombro de vagabondaj kaj senhejmaj hundoj malhelpegas tiun celon en multaj loĝlokoj. Kaj certe tre gravas konstante klerigi homojn, ke necesas tuj post mordo tralavi la vundon per sapŝaumo kaj sin turni al medicinisto.

Antaŭ nelonge, ankaŭ aidoso estis ankoraŭ mortiga malsano. Sed nun, danke al efika kontraŭvirusa terapio, aidoso en multaj kazoj estas kronika, sed ne mortiga malsano. Se povus allogiĝi por lukto kun rabio sciencistoj, farmaciaj firmaoj, monrimedoj, almenaŭ iomete komparaj kun tiuj por aidoso, sukceso same estos evidenta.

Pli detalan informon pri sukcesa kuracado de la malsanulino de rabio oni povas akiri el Interreto kaj ankaŭ el la jenaj artikoloj:

1. R.E. Willoughby et al. New England Journal of Medicine, Vol.352, No.24, 2508-2514; June 16, 2005.
2. Rodney Willoughby. Scientific American; V mire nauki (En mondo de scienco), No.8, 40-47, 2007.