Politiko

ESEO

Unueco kaj diverseco

En la homa socio ekzistas leĝo pri grupa tendenco unuecigi konduton de individuoj en grupo por uniformigi la homojn. La tendenco venas de la bezono rekoni anojn de la propra grupo, al kiu oni povas konfidi. Tio signifas, ke la socio devigas unuopulon paroli la lingvon, kiun parolas la plimulto, akcepti la religion, kiun havas la plimulto, identiĝi kun la valoroj kaj ideologioj de la plimulto, ofte eĉ akcepti modajn vestojn, muzikon, idolojn ktp.

Sed al diversaj grupoj ofte aliĝas aliuloj, kaj la grupoj pro diversaj kaŭzoj miksiĝas. Tiam la plimulto aŭ tiuj, kiuj estas pli fortaj, klopodas devigi la malsamulojn ŝanĝi sian konduton kaj unuecigi ĝin kun tiu de la plimulto. Eblas facile influi novnaskiton per eduko, sed preskaŭ ne eblas influi la kondutmanieron de jam edukformita plenkreskulo: rezulte ekestas konfliktoj. Kiel oni tion solvas?

Asimiliĝi

1. Perfortante kaj devigante la aliulojn asimiliĝi (ne-neŭtrala solvo):
a. kiam Germanio aneksis Aŭstrion, ĝi devigis tiun akcepti germanan monon;
b. kiam Francio okupis insulojn en Hinda Oceano, la loĝantoj tie fariĝis francoj;
c. kiam hispanoj okupis Sud-Amerikon, indianoj devis fariĝi katolikoj;
ĉ. kiam angloj koloniis Hindion, la oficiala lingvo de Hindio fariĝis la angla;
d. kiam Ĉinio okupis Tibeton, tibetanoj devis akcepti la ĉinan leĝaron kaj konstitucion;
e. kiam Aŭstro-Hungario okupis Bosnion, tiu devis akcepti aŭstrajn ŝtatsimbolojn;
f. kiam komunisma Sovetio okupis Pollandon, tiu devis akcepti la komunismajn ideologion kaj ŝtatsistemon.

Akcepti

2. Per kompromisa neŭtrala solvo, kiun ambaŭ aŭ pluraj povas akcepti:
a. kiam Eŭropa Unio (EU) enkondukis komunan monon, ĝia nomo fariĝis neŭtrala „eŭro”, kaj la monbiletoj surhavas neŭtralajn komunajn simbolojn (pontojn, pordojn);
b. kiam ekestis komuna ŝtato de kroatoj, serboj, slovenoj, makedonoj, albanoj ktp en 1945, oni prenis la neŭtralan nomon Jugoslavio kaj ekkonstruis novan ŝtatanecon jugoslavan;
c. kiam venkis la franca revolucio, oni proklamis sekularan ŝtaton (forigon de eklezia organizaĵo el la ŝtataj aferoj), do la liberon por ĉiu mem elekti religion aŭ ateismon kaj la malpermeson devigi iun ajn akcepti la dominan religion de la ĉirkaŭaĵo;
ĉ. kiam en 1945 fondiĝis Indonezio kun 17 000 insuloj, sur kiuj loĝas miloj da diversaj popoletoj, oni enkondukis neŭtralan lingvon bazitan sur unu el la javaj dialektoj, sed kompletigitan per multaj vortoj el aliaj lingvoj kaj provizitan per simpligita gramatiko;
d. kiam fondiĝis nova ŝtato postrevolucia sur la teritorio de Rusio en 1917, oni akceptis novan juran sistemon;
e. EU akceptis simbolojn kaj himnon neŭtralajn;
f. demokratiaj ŝtatoj ne devigas personon je unu centra unueca politikideologio, sed permesas plurismon (iaspecan politikan sekularecon), kaj do ĉiu mem decidas, kiun politikan pensmanieron li aŭ ŝi transprenos.

Transformiĝi

Kiel videblas, la neŭtralaj solvoj dividiĝas je du specoj:
a. oni akceptas rimedon, kiu unuecigas (ĉar ĝi grave kontribuas al ekonomia efikeco); sed tiel, ke oni akceptas ne rimedon de iu el la grupoj, kiuj membras en la komunaĵo, por ke tiu ne havu avantaĝojn, sed novan solvon, kiun ĉiuj pro la neŭtraleco akceptas, kvankam ĝi ekhavas pli superan funkcion, ol havas la unuopaj solvoj;
b. oni akceptas neniun komunan solvon, sed lasas ĉiujn solvojn je dispono de tiuj, kiuj surmerkate batalas por sia pozicio; sed ĉiuj estas egalrajtaj. Tiu solvo povas facile transformiĝi al ne-neŭtrala (perforta), ĉar la batalo sur la merkato plej ofte kondukas al venko de la plej forta, kiun oni poste trudas al aliaj. Ekzemple la egalrajteco de religioj (sekulareco) daŭre troviĝas en danĝero, ke la plej forta religio (ekzemple katolika) devigos aliajn certamaniere akcepti duagradan pozicion. La postuloj, ke en la EU-konstitucion oni enmetu specialan rolon de la katolika religio, montras tiun tendencon.

Solvi

Verŝajne klaras al ĉiu, ke en Eŭropa Unio ne eblas apliki la ne-neŭtralajn solvojn, kiuj uzas perforton. Pluraj eŭropaj kontraŭdiroj estas solvitaj per neŭtralaj solvoj (neŭtrala rimedo por ĉiuj aŭ pluraj rimedoj sur merkato).

La lingva demando estas solvata per la merkata sistemo. Ĉiu lingvo estas samrajta batali sur la merkato por la spaco, kiun ĝi okupos. La merkato decidis, ke la plej forta lingvo fariĝis la ĉefa laborlingvo. La merkato praktike aplikis la ne-neŭtralan solvon kaj devigis sen interkonsento ĉiujn aliajn submetiĝi en internacia eŭropa komunikado al la centra funkcio de la angla.