Libroj

Nekutime leginda verko

Edwin de Kock rangas inter niaj plej konataj kaj talentaj poetoj. Ke li ankaŭ kapablas, tre leginde, verki proze, devus ne surprizi nin. En ĉi tiu libro li regalas nin ne nur per 51 poemoj (plejparte tre mallongaj) sur 64 paĝoj, sed ankaŭ per 192 paĝoj da prozo. Kaj en tiu prozo ni renkontas iom intime la homon, kiu strebas doni al nia poezio vere aŭtoktonan, same kiel ankaŭ aŭtentikan, karakteron prifierindan.

Mi ne estas konata kiel poeto. (Kvankam Auld inkluzivis unu poemtradukon mian en sian Nova esperanta krestomatio, kaj mi doktoriĝis per tre profunda studo de la strukturaj principoj de la antikva hebrea poezio. Sed miaj recenzoj de la tradukoj de Purgatorio de Dante, kaj de Faŭsto de Goethe, ne renkontis entuziasman aklamon. Pli ĝuste: precize la malon.) Do mi ne riskos plu endanĝerigi mian literaturan reputacion per takso de la poemoj en ĉi libro; tion faru la disputantoj pri la poezio de de Kock.

Anstataŭe, mi ja aŭdacas diri, ke la komentoj de de Kock, en pluraj eseoj, pri la esperanta poezio, renkontas en mi entuziasmegan jeson. Li tondras pri la troamado al tradukoj de alilingva poezio; pri la timo (malpermeso, eĉ) forĵeti la katenojn de la pseŭdolatingreka poeziarto, kiu iel sukcesis rangiĝi, kiel ortodoksa, en la esperanta literaturo; pri la rifuzo de niaj plej honoritaj poetoj akcepti indiĝene kreitan poetikon; pri la venko de centprocenta obeo al formreguloj, super enhavo, iniciatemo; pri la malakcepto de la unika eblo krei propran poezian artformon, venintan el la animo de la strukturo de nia lingvo mem – ĉion ĉi forte kondamnas de Kock, kaj, laŭ mi, li plene pravas. Kial ne kunprotestas aliaj literaturistoj sagacaj?

Ni ja sukcesis krei prozan literaturon, kvalite egalan al la proza literaturo de kiu ajn alia lingvo. Inter niaj romanistoj kaj novelistoj troviĝas kelkaj, kies genio kaj esprimkapablo egalas, argumenteble, eĉ kelkafoje superas, tiujn de la nacilingvaj verkistoj. Sed rilate al poezio, kiu nialingvulo kompareblas kun la kvalito de Homero, Chaucer, Ŝekspiro, Eliot ...? Traduko ne kapablas egale imponi kvalite kun la originalo. Tion laŭte (kaj, laŭ mi, nepridisputeble) krias de Kock. Ĉu ial ni missupozas, ke imiti alilingvan poezion estas ia honorinda ago?

En aliaj eseoj ni renkontas aliajn flankojn de de Kock. Ni legas pri la detaloj de la historio de la origina Stafeto (kiun de Kock nomas „la regula Stafeto”). Ni legas pri la problemoj suferataj, kiam oni transloĝiĝas el unu lando al alia lando, kie la lokaj kutimoj estas nefamiliaraj; pri religiaj problemoj de minoritatuloj (de Kock konvertiĝis al la eklezio de Adventistoj de la Sepa Tago. Tio malfaciligas la vivon: oni ne volas akcepti, ke li rifuzas labori sabate).

En kelkaj eseoj li rakontas pri tio, kiel lia veturemo kondukas lin al diversaj partoj de la mondo, kie li konatiĝas persone, kaj ne nur perletere, kun multaj tre bone konataj esperantistoj. Ankaŭ tiuj eseoj estas verkitaj per interesa, amikiga stilo. Entute, ĉi libro estas kelkasence aŭtobiografio.

Ĉiam klare verkita, lingvaĵo apenaŭ riproĉebla. Lian apologion pri la tiel nomataj neologismoj mi rekomendas; li vere pravas.

Naskite en 1930, de Kock retrorigardas sian vivon, siajn decidojn sukcesajn kaj fiaskajn, malkaŝe kaj honeste. Ni vidas veran homon, ne publikan maskon, kaj per tio la libro ne nur nin informas, sed ankaŭ kaptas nian simpation. Lian preton malkaŝe diri siajn opiniojn mi admiras.

Sub fremdaj ĉieloj estas volumo 32 en la serio Stafeto de Flandra Esperanto-Ligo (FEL) kaj meritas tiun distingon. Gratulojn al FEL kaj al Edwin de Kock.

Edwin de Kock: Sub fremdaj ĉieloj. Eld. FEL, Antverpeno, 2007. 288 paĝoj kudritaj. ISBN 978 90 77066 33 1.