Leteroj

Malebligi ripeton de la historio

Kelkaj demandoj miaj ne trovas respondon en la artikolo de Zofia Banet-Fornalowa (MONATO 2009/8-9, p. 25-27). Kial la monda komunumo lasis la naziojn konstrui sian teruran militmaŝinon? Eĉ tion helpis svisaj kaj usonaj bankoj, kiuj prunte donis kaj donacis. Ĉu la financistoj, inter kiuj estis multaj judoj, naive kredis, ke la tiea armeo ekzistos nur en montrofenestro, sen agi sur la tereno? Ĉu la du klanoj, intelektuloj kaj financistoj, interkonkurencis, kiam la dua timis, ke la unua prenos la potencon? Mi rimarkas, ke en la nurenberga proceso oni juĝis nur videblajn aktorojn, sed ne la fabrikantojn de armiloj kaj murdgaso, nek la helpintajn bankistojn.

Cetere mi ankoraŭ ne komprenas, kial la germana popolo kredis, ke nazioj alportos paradizon en la landon kaj sur la tutan teron, malgraŭ tio, ke mi scias, ke bona reklamo povas kredigi ion ajn. Nur kelkaj cerbumantaj malobeemuloj rezistas, sed la plimulto montras sin kiel frenezulojn kaj la potenculo kiel herezan malsociemulon. Ĉu oni studas tiujn demandojn en la muzeo? Ĉar, laŭ mi, la kono de la respondo povus malebligi la ripeton de la historio.