Komputado

INTERRETO

Skota Vikipedio

La 25an de aŭgusto uzanto de la retejo reddit.com anoncis per 1200-vorta artikolo en la angla, ke duono de la artikoloj en la skota Vikipedio (sco.wikipedia.org) estas verkitaj de unu usona junulo, kiu ne regas la skotan lingvon. Ĉar la afero havas plurajn interesajn kaj polemikajn aspektojn, ne estas surprize, ke la novaĵo tuj furoris en Interreto.

Kultura vandalismo

Unu aspekto estas la psikologia: kiamotive homo, kiu ne regas la skotan lingvon, tiom „kontribuis” al la skota Vikipedio? La artikolo en reddit.com parolis pri „kultura vandalismo” kaj sugestis, ke la kulpulo eble pli damaĝis la skotan lingvon ol iu alia homo en la historio. Tio ne povas esti vera. Cetere estas evidente, ke la homo ne celis damaĝi. Ŝajne li komencis redakti la skotan Vikipedion nur 12-jara, kaj tiu redaktado evoluis en ian obsedon. Lia metodo estis kopiadi anglajn tekstojn, ŝanĝante kelkajn sonojn laŭ svaga ideo pri skota parolmaniero, kaj mise substituante kelkajn skotajn vortojn ĉerpitajn el vortaro. Ne mirinde, la rezulto estis galimatio, eĉ ne trafa parodio de la skota. Sed li obstinis antaŭen, kreante dekmilojn da artikoloj.

Eblas kompari la okazaĵon kaj la sekvan interretan furoron kun la afero Ecce Mono en 2012, kiam bonintenca sed malkompetenta paroĥano klopodis ripari murpentraĵon en hispana preĝejo pri dornkronita Kristo, sed kun la rezulto, ke fine ĝi pli aspektis kiel simio ol mesio kaj per Interreto la transformita pentraĵo iĝis tutmonde fama.

Alia aspekto estas la administra: kiel oni permesis al unu el la lingvoversioj de Vikipedio atingi tian staton? Cetere, kiu „oni”? Kiu respondecas pri la lingva kvalito de Vikipedio? Neniu, kaj tio ne gravas, oni povus respondi, sed post la diskonigo de la skota vikipedia fraŭdo, se tiel nomi ĝin, montriĝis, ke kelkaj sciencistoj inkluzivigis la skotan Vikipedion en sian fontomaterialon por esploroj pri aŭtomata lernado, perkomputila lingvotraktado kaj similaj kampoj.

Kio estas la skota?

Tria aspekto estas la lingva: kio estas la skota lingvo? Ĝia situacio ja estas iom speciala. Ĝis 1707 ĝi estis la ĉefa lingvo de aparta lando (kvankam en tiu epoko ankaŭ la gaela estis pli vaste uzata ol hodiaŭ). La skota similis al la angla, sed la angla kaj la skota estis kvazaŭ samrajtaj gefratoj, tiel malsimilaj, ke oni bezonis interpretistojn kaj tradukistojn inter ili.

Tamen, post la unuiĝo de la landoj oni plejparte ĉesis flegi kaj instrui la skotan lingvon. La angla iĝis la ĉefa lingvo de Skotlando, kaj hodiaŭ estas malfacile distingi inter la skota lingvo kaj diversaj dialektoj de la angla lingvo en Skotlando. Tiuj dialektoj, ĉu de la skota, ĉu de la skota angla, ja viglas kompare kun la dialektoj de Anglio: oni distingas dek ĉefajn dialektajn regionojn de Skotlando. (Pri la ulstera skota lingvo de Nord-Irlando estus aparta rakonto.) Sed por komune redakti dokumenton, ekzemple vikipedian artikolon, oni bezonas unuecan normon, ĉu elekton de unu dialekto, ĉu kompromison, en kiu unu literumo respondas al diversaj prononcoj laŭ la diversaj dialektoj.

Kio okazos nun pri la skota Vikipedio? Aktivuloj de Vikipedio diskutas tiun demandon. Eĉ antaŭ la nuna skandalo aperis proponoj malfondi ĝin. Tamen, kvankam la fuŝa lingvaĵo de la skota Vikipedio dum multaj jaroj ridindigis la lingvon, farante impreson, ke la skota estas nur fuŝita angla, povas esti, ke la furoro pri la malkovrita fraŭdo kondukos al reformo kaj savo.