Moderna vivo

SOCIO

Eksilentis reĝisoro kaj aktoro

La 5an de septembro 2020 forpasis la 82-jara ĉeĥa reĝisoro kaj aktoro Jiří [jiĵi] Menzel, kiu jam 29-jara gajnis Oskaron pro la filmo Ostře sledované vlaky (Strikte gardataj trajnoj). Kiu estis Menzel kaj kial li estas fama kaj populara en Ĉeĥio kaj Slovakio?

Artista vivo

Menzel naskiĝis la 23an de februaro 1938 en la historia urbo Prago, kie li pasigis sian infanaĝon. Tie li studis en la fakultato pri kinarto de la Akademio de Scenaj Artoj. Dum sia kreema vivo li reĝisoris dudekon da filmoj kaj aktoris en pli ol 40.

Menzel estis ĵuriano ĉe pluraj internaciaj filmfestivaloj. En Ĉeĥio li ricevis la prestiĝan premion Ĉeĥa Leono ¹ pro longtempa artista kontribuo al filma kreado. Li estas ankaŭ premiito de la franca Ordre des Arts et des Lettres (Ordeno de Artoj kaj Literaturo).

Kiel teatra reĝisoro li kunlaboris kun pluraj pragaj teatroj kaj laboris en Bulgario kaj siatempa Jugoslavio. Li estis ankaŭ universitata instruisto ĉe la Praga Akademio de Scenaj Artoj. Liajn aktorajn kaj filmajn agadojn je la fino de lia vivo malfaciligis grava meningito, kiu igis lin malvenki en la batalo por la vivo.

Nova ondo

Laŭ filmanalizistoj kaj fakuloj, Menzel estis kunfondinto de la Nova Ondo de Filmfarado. Al la ĉeĥa filmproduktado li alportis sian propran simplan popolan humuron, romantikecon kaj poezion. Liaj filmoj enhavas naturan moralecon: la herooj estas ordinaraj homoj el vilaĝoj kaj urboj, kaj ili ne konas hipokritecon. Ne mirinde do, ke liaj filmoj influis la sentojn kaj pensadojn de homoj. Lia unua filmo Strikte gardataj trajnoj tuj rikoltis grandan sukceson kaj alportis al li Oskaron, kiun li ricevis de la manoj de la usona aktoro kaj filantropo Danny Kaye. La siatempa komunisma reĝimo ne aprezis ĉi tiun internacian sukceson de la juna reĝisoro, ĉar ĝi venis de usona filmakademio.

Neforgeseblaj filmoj

La originaleco de liaj filmoj baziĝas sur la kombino de diversaj artaj pozicioj (popolaj humuro kaj saĝo, satiro, groteskaĵo kaj aliaj). Inter la neforgeseblaj filmoj, kiuj daŭre projekciiĝas en Ĉeĥio kaj Slovakio pro la granda ŝato, estas la humura filmo Vesničko má středisková (Mia vilaĝeto pitoreska), kiu estis elektita por Oskaro, sed ne ricevis ĝin.

Populara estas ankaŭ la filmo Postřižiny (Hartondado), en kiu ludis la juna slovaka aktorino Magda Vášáryová ². Per ĉi tiu virina figuro Menzel esprimis la grandegan energion, kiun al la privata vivo de ordinaraj homoj alportas novaj sociaj ŝanĝoj, sed ankaŭ la malĝojon, kiun la malapero de pasintaj tempoj lasas en la koroj de homoj.

Agado en Slovakio

Estas interese, ke la lastaj verkoj, kiujn Menzel realigis en la fino de sia vivo, rilatas al Slovakio. En la operejo de la Ŝtata Teatro en Košice li prezentis la triaktan humuran operon Falstaff de Giuseppe Verdi. Krome eblas mencii la slovakan filmon Tlmočník (Interpretisto), kie li ludis unu el la ĉefaj roloj. Liajn memoraĵojn kun la titolo Rozmarná léta (Kapricaj jaroj) eldonis la slovaka eldonejo Slovart en 2013.

1. Ĉeĥa Leono (Český lev) estas filmpremio donata de Ĉeĥa Filma kaj Televida Akademio ekde 1993. La premio estas vitra statuo de leono.

2. Magdaléna Vašáryová estis poste ambasadorino de Ĉeĥoslovakio en Aŭstrio (1990-1993), kaj post la divido de la ĉeĥoslovaka ŝtato ŝi estis ambasadorino de Slovakio en Pollando (2000-2005).

Julius Hauser estas emerita ambasadoro de Slovakio. Lia tuta profesia vivo estas ligita kun diplomatio. Li laboris en diversaj altrangaj postenoj en la ministrejo pri eksterlandaj aferoj kaj eksterlande.