Literaturo

ESEO

Detektivromanoj kaj la irlanda lingvo

Detektiva fikcio estas hodiaŭ unu el la plej popularaj ĝenroj de literaturo. Frua formo de mistera kaj murda fikcio ja ekzistis en la frua 19a jarcento, sed detektivromanoj en la moderna senco ekaperis nur en la mezo kaj la fino de tiu jarcento. La jaroj inter 1920 ĝis 1939 estas rigardataj (almenaŭ en anglalingvaj landoj) kiel la „ora epoko” de detektiva fikcio.

Sendube unu el la plej legataj detektivromanoj estas Murdo en la Orienta Ekspreso de la angla romanistino Agatha Christie, kiu estis eldonita en 1934. De tiam aperis versioj en pli ol 100 lingvoj, inkluzive de Esperanto (tradukita de Cecil Charles Goldsmith, kiu nomis sin Etulo, kaj eldonita en Anglio de The Esperanto Publishing Co. Ltd). Krome en 1974 kaj en 2017 estas faritaj filmaj versioj de la romano. Televidaj adaptaĵoj estas faritaj en la germana en 1955 kaj en la japana en 2015.

Kvankam en la pasinteco verŝajne la plimulto de tiaj libroj estis eldonita en Britio kaj Usono, aktuale furoras detektivaj romanoj kaj filmoj de skandinavaj kaj islandaj verkistoj. Kompreneble hodiaŭ troviĝas detektiv- kaj krim-literaturo en preskaŭ ĉiuj skribataj lingvoj, do anglalingvanoj ne plu havas iun ajn kvazaŭan monopolon pri krimromanoj.

George A. Birmingham

En Irlando unu el la unuaj aŭtoroj, kiuj skribis detektivromanojn (kune kun aliaj literaturaĵoj: sociaj verkoj, nefikciaj ktp) estis George A. Birmingham, kies vera nomo estis James Owen Hannay. Li naskiĝis en Nord-Irlando, estis de skota origino kaj post studado de teologio iĝis pastoro en la anglikana preĝejo de Cathair na Mart (angle: Westport), unu el la plej belaj urbetoj en okcidenta Irlando. Malkiel la plej multaj protestantoj de brita deveno loĝantaj en la Verda Insulo dum la brita regado, Hannay estis ano de la movado por irlanda sendependigo kaj membro de Gaela Ligo, la organizaĵo por konservado de la irlanda lingvo. Tamen li verkis siajn romanojn ne en la irlanda, sed en la angla, kaj liaj verkoj gajnis iom da ĝenerala populareco, kaj ankoraŭ estas legataj kaj aĉeteblaj.

En la plej granda hotelo de Cathair na Mart estas salono dediĉita al la memoro de George A. Birmingham. Sur la muroj pendas fotoj de la familio Hannay kaj aliaj memoraĵoj pri la verkisto. Krome apud la pordo de la ĉambro staras vitroŝranko kun diversaj ekzempleroj de libroj verkitaj de Birmingham. Tio ne estas la sola omaĝo al la plej konata aŭtoro de la urbo. Eblas viziti ankaŭ la biendomegon de la loka lordo (nomata Westport House), kiu nun apartenas al la posedantoj de la hotelo, kaj kie estas montrataj vaksfiguroj de gravaj personoj asociitaj kun Cathair na Mart, inkluzive de Birmingham / Hannay.

Irlandaj romanistoj

Kvankam George A. Birmingham ne verkis detektivromanojn en la irlanda (gaela) lingvo, pluraj irlandaj romanistoj ja eldonis tian literaturon ekde la 20a jarcento. Inter la plej konataj aŭtoroj de krimfikcio en la irlanda estis Cathal Ó Sandair, kiu eldonis pli ol 160 librojn en la lingvo. Li estas kreinto de la fikcia detektivo Réics Karló, kiun, Ó Sandair konfesas, inspiris la angla detektivo Sherlock Holmes kreita de la verkisto brita Conan Doyle, kiu aperis unue en 1884.

Pli aktuala aŭtoro de krimromanoj en la irlanda lingvo estas Anna Heussaff, filino de bretona patro kaj irlanda patrino, kiu jam eldonis tri librojn de ĉi tiu ĝenro, kune kun rakontoj por infanoj.

Bedaŭrinde ne sufiĉe da irlandanoj preferas legi en la irlanda, do la merkato por libroj en la nacia lingvo estas malgranda.